Wartość użytkowa łąki - jak ocenić?
Obok tych genetycznie uwarunkowanych właściwości biologicznych na plonowanie gatunków wpływają czynniki siedliska, zwłaszcza zaopatrzenie w wodę i składniki pokarmowe oraz sposób użytkowania.
Na podstawie plonowania traw i roślin motylkowych można wyodrębnić następujące grupy gatunków:
- o wysokiej produktywności, wynoszącej 5–10 (15) t s.m. z 1 ha,
- o średniej produktywności, wynoszącej 2,5–5,0 t s.m. z 1 ha,
- o niskiej produktywności, wynoszącej 1,0–2,5 t s.m. z 1 ha.
Ważnym parametrem, który określa wartość użytków zielonych jest WUŁ, czyli wskaźnik Wartości Użytkowej Łąki. Do jego poprawnego obliczenia potrzebna jest znajomość 15–35 gatunków lub przynajmniej rodzaju, do którego należą. Jest to bardzo ważne, ponieważ znaczenie gospodarczo-rolnicze każdego z tych gatunków opisane jest lwu (liczbą wartości użytkowej).
Podstawy kwalifikacji lwu zostały określone w Holandii w latach 40. XX wieku, a później doskonalone w Niemczech, Szwajcarii i we Francji. W Polsce upowszechnił je prof. J. Filipek i prof. B. Rutkowska w Atlasie roślin łąkowych i pastwiskowych. Jest to szeroka 14-stopniowa skala w zakresie od +10 do -3.
Najwyższą wartość przypisano niektórym trawom, koniczynom i lucernie siewnej, niższą otrzymały gatunki o szybszym gromadzeniu włókna surowego, lignin oraz szybciej się starzejące. Najniższe oceny otrzymały gatunki zawierające trujące toksyny dla zwierząt, które nie tracą tych właściwości w okresie suszenia, przechowywania i konserwacji.
Liczba wartości użytkowej (lwu) roślin łąkowo-pastwiskowych.
|
Lwu |
Gatunki |
|
10 |
festulolium, wiechlina łąkowa do 20%, życica trwała, mieszańcowa ,koniczyna biała, lucerna siewna |
|
9 |
kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, tymotka łąkowa, wyczyniec łąkowy, życica wielokwiatowa i westerwoldzka, komonica błotna, komonica zwyczajna, koniczyna łąkowa, koniczyna szwedzka (białoróżowa), lucerna mieszańcowa |
|
8 |
konietlica łąkowa, mietlica biaława, rajgras wyniosły, stokłosa bezostna, wiechlina błotna, wiechlina łąkowa 20–50%, wiechlina zwyczajna, koniczyna rozdęta, groszek łąkowy, lucerna nerkowata |
|
7 |
kostrzewa czerwona <10%, mozga trzcinowata, perz właściwy <25%, lucerna sierpowata, wyka płotowa |
|
6 |
grzebienica pospolita, kostrzewa czerwona 10–30%, kostrzewa trzcinowata, mietlica pospolita, wiechlina roczna <10%, przywrotnik pasterski, brodawnik jesienny, mniszek pospolity, wyka ptasia, groszek błotny – wszystkie nie więcej jak po 10% |
|
5 |
kłosówka wełnista <10%, kostrzewa czerwona 30–50%, manna jadalna, manna mielec, mietlica rozłogowa – wszystkie <30%,perz właściwy >30%, wiechlina łąkowa >50%, krwiściąg lekarski, babka lancetowata <20%, krwawnik pospolity |
|
4 |
drżączka średnia, kłosówka wełnista 10–20%, kostrzewa czerwona >50%, mietlica psia, wyczyniec kolankowy, owsica omszona, tomka wonna, barszcz zwyczajny, starodup łąkowy, biedrzeniec mniejszy, marchew zwyczajna, mniszek pospolity 10–20%, szczaw zwyczajny <15% |
|
3 |
kostrzewa owcza, trzcinnik lancetowaty, wiechlina roczna >10%, kuklik zwisły, mniszek pospolity >20%, oman łąkowy, przytulie: właściwa, błotna i północna, rdest wężownik, szczaw zwyczajny >15%, trybuła leśna |
|
2 |
kłosówka wełnista >20%, śmiałek darniowy <20%, trzęślica modra, stokłosa miękka, bliźniczka psia trawka, babka średnia i zwyczajna, bodziszek łąkowy, czarcikęs łąkowy, jaskier rozłogowy <20%, krwawnica pospolita, przetaczniki, szczaw kędzierzawy, wiązówka błotna, turzyce prosowata, odległokłosowa, żółta, sina |
|
1 |
stokłosa dachowa, śmiałek darniowy 20–30%, trzcina pospolita, gwiazdnica pospolita i błotna, firletka poszarpana, kozłek lekarski, krzyżownica zwyczajna, jaskier ostry, niezapominajka błotna, pięciornik gęsi, rdest tempolistny, storczyk szerokolistny, wierzbownica błotna, zagorzałek późny, wełnianka wąskolistna i szerokolistna, turzyce: zajęcza, pospolita, owłosiona |
|
0 |
szczotlicha siwa, śmiałek darniowy >30%, trzcinnik prosty, skrzyp prosty, skrzyp polny, jaskier rozłogowy >20%, gęsiówka piaskowa, mięta polna, ostrożeń błotny, sity: dwudzielny, chudy i członowaty, wełnianka pochwowata, turzyce: Iisia, tunikowa, wiechowata, sztywna, zaostrzona, dzióbkowata, pęcherzykowata, brzegowa |
|
-1 |
gnidosz błotny, knieć błotna, jaskry (płomiennik i jadowity), rdest ostrogorzki, rzeżucha łąkowa, sity (rozpierzchły, skupiony i siny), świetlik łąkowy i wyprężony, świbka błotna |
|
-2 |
skrzypy (bagienny, błotny), wilczomlecz sosnka |
|
-3 |
szalej jadowity, szczwół plamisty, marek szerokolistny |
Znając te wartości można obliczyć, posługując się arkuszem kalkulacyjnym Excel, wyżej podany wskaźnik. Na przykładzie mieszanki polowej trawiasto-motylkowatej dokonamy wyliczenia wskaźnika WUŁ:
- pierwsza czynność – oznaczenie składu botanicznego opisując gatunki i ich procentowy udział w runi (najlepiej zrobić to przed zbiorem I odrostu, gdy są najbardziej rozpoznawalne);
- wszystkie dane przenieść do arkusza kalkulacyjnego lub zeszytu umieszczając w odpowiednich kolumnach gatunek, lwu, % w runi, iloczyn lwu x % runi. Sumaryczny % runi musi wynosić 100%;
- po obliczeniu sumujemy wszystkie wartości, dzielimy przez 100 i mamy wskaźnik WUŁ.
|
Lp. |
gatunek |
lwu |
% w runi |
Iloczyn AxB |
|
|
|
A |
B |
|
|
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. |
Kostrzewa łąkowa Życica trwała Życica wielokwiat. Życica mieszańc. Festololium Kupkówka posp. Tymotka łąkowa Koniczyna biała Lucerna siewna Koniczyna łąkowa |
10 10 9 10 10 9 10 10 10 9 |
9 5 3 2 3 6 11 7 45 9 |
90 50 27 20 30 54 110 70 450 81 |
|
|
Razem % |
– |
100 |
|
|
|
Liczba gat. w runi |
– |
10 |
|
|
|
Suma iloczynów |
|
|
982 |
|
|
WUŁ – suma iloczynów dzielona przez 100 |
|
|
9,82 |
Można przyjąć, że krowy o najwyższej rocznej produkcyjności w granicach 9–10 tys. kg mleka powinny otrzymywać ruń o wskaźniku WUŁ 9–10. Każde obniżenie wskaźnika WUŁ o jeden punkt zmniejsza efektywność pasz produkowanych na łąkach i pastwiskach o około 1 000 kg mleka od krowy. Łąki ziołoroślowe o wartości użytkowej 4,0–6,0 nadają się dla krów o rocznej wydajności od 4 100 do 6 000 l mleka. WUŁ poniżej 4,0 może być najczęściej wykorzystany w rolnictwie ekologicznym lub w chowie bydła mięsnego. Dla bydła mięsnego najwartościowsze zbiorowiska o WUŁ – 9–10 gwarantują przyrosty do 1 kg dziennie, a każde obniżenie jego wartości o wartość 1,0 zmniejsza przyrosty o ok. 100 g dziennie. WUŁ na poziomie 9–10 można utrzymać na gruntach ornych przez 2–4 lata. Nawet na najlepiej utrzymywanych i pielęgnowanych łąkach zawsze występują liczne gatunki o niższej wartości użytkowej (lwu). Im jest ich więcej, nawet wtedy, gdy niektóre są zaliczane do ziół pastewnych, tym WUŁ zmniejsza się. Na TUZ po renowacji można uzyskać wskaźnik w zakresie 7–9 i w kolejnych latach wartość ta maleje. Największym zadaniem rolnika jest utrzymanie na poziomie 7–8. Taką wartość można uzyskać niszcząc (jaskry, mniszek pospolity, ostrożeń, barszcz, rdesty, szczaw, przytulie) odpowiednimi herbicydami.
Podsumowując, należy stwierdzić, że WUŁ ma praktyczne znaczenie. Warto, aby rolnicy mogli zweryfikować go na własnych TUZ lub polowych uprawach traw. Poznanie składu botanicznego, lwu, WUŁ ułatwi rolnikowi ustalenie potencjału produkcyjnego i umożliwi wybór renowacji. Rolnikowi łatwiej będzie dokonać wyboru gatunków do mieszanek siewnych w zależności od wymagań siedliskowych i zasad użytkowania, pozwoli ustalić ich procentową zawartość.
Źródło: R. Łyszczarz – Hodowca Bydła 4/2014 Lwu i WUŁ, czyli prawie wszystko zależy od składu botanicznego
 |
Marian Nowakowski
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie
Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających. Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
|