Sylwester i Nowy Rok w polskiej tradycji ludowej

Sylwester i Nowy rok - zwyczaje

Pierwsze bale sylwestrowe zaczęto organizować w wielkich miastach dopiero na początku XIX w. A jak było na polskich wsiach? Oczywiście lud żegnał stary rok i witał nowy w wyjątkowy sposób. Wierzono, że ta noc była czasem cudów. Wiązała się ona z wróżbami, zabawą i różnymi zwyczajami. Ważne było również pobożne przeżycie tego czasu i udanie się na nabożeństwo do kościoła, bo „kto z Bogiem roku nie skończy, z Bogiem nie zacznie”. 

W tradycji ludowej noc przejścia ze starego roku w nowy, obfitowała we wróżby, podobne do tych andrzejkowych. Dotyczyły głównie młodych panien, które po powrocie z kościoła do domu wyciągały słomę ze strzechy. Jeśli w kłosie znalazło się niewymłócone ziarenko, oznaczało to, że przyszły mąż nie będzie najlepszym gospodarzem. Młode dziewczyny, które marzyły o zamążpójściu, kiedy wybiła północ, biegły do płotu i chwytały za kołki. Wygląd kołka miał symbolizować postać przyszłego męża – chudy, gruby, wysoki czy niski. Kolejna wróżba polegała na wyciągnięciu garści kamyków z niezamarzniętego strumienia. Liczba parzysta wróżyła szybkie zamążpójście, nieparzysta dalsze czekanie na ukochanego. 

Nowy rok – dobry los

Aby wyjednać sobie dobry los w nowym roku, należało wynieść coś cennego z dobytku sąsiada, który później musiał tę rzecz wykupić. Tego dnia, po wyjściu z kościoła gospodarze spieszyli się do swoich domów, ponieważ rychłe przekroczenie progu, oznaczało bogactwo. Składano sobie wtedy życzenia „Do siego roku!”

Tradycyjną potrawą noworoczna był groch – jedzono go, aby latem zbiory były urodzajne. W Nowy Rok zwracano także uwagę na pogodę. Jeśli na niebie pojawiło się słońce, oznaczało to bogate zbiory. Wiatr miał zapowiadać obfitość owoców, a śnieg dobre rojenie pszczół. Z kolei dużo gwiazd na niebie oznaczało, że kury będą się dobrze niosły. Tego dnia obsypywano się wzajemnie owsem i składano życzenia:

Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok, żeby się Wam rodziła i kopiła pszenica i jarzyca, groch i proso, żyto i wszystko! Abyście mieli w każdym kątku po dzieciątku, w stodole, na polu, w oborze – daj Wam Boże!

Popularne stały się także powiedzenia ludowe związane z Nowym Rokiem, m.in.:

„Na Nowy Rok przybywa dnia na barani skok”

„Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok, aby Was nie bolała głowa ani bok”

„Gdy na Nowy Rok plucha, ze żniwem też będzie pokuta”

Źródło: J. Uryga, Rok polski...[...], Włocławek 2013, s. 61-63. 

Redakcja KalendarzRolnikow.pl     Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj