Czy uprawa buraków cukrowych jest opłacalna? Zobacz nasze kalkulacje!

Burak cukrowy to roślina okopowa stanowiąca drugie na świecie (po trzcinie cukrowej) źródło cukru. Charakteryzuje się najwyższą produktywnością z jednostki powierzchni, dochodzącą nawet do 100 t/ha. Jest bardzo wydajną rośliną w produkcji bioetanolu. Liście buraka cukrowego bogate w wodę, tłuszcze i białko stanowią cenny nawóz zielony pozostawiając bardzo dobre stanowisko dla rośliny następczej. Wysłodki jako produkt odpadowy stanowią wysokoenergetyczną i słodką paszę dla zwierząt. Produktem ubocznym jest też melasa, która wykorzystywana jest szeroko w przemyśle spożywczym oraz paszowym, można otrzymać z niej produkty chemiczne, takie jak gliceryna czy kwas cytrynowy. Dodatkowo plantacje buraka cukrowego odznaczają się wysoką produkcją tlenu, co jest korzystne dla środowiska.

We wrześniu rozpoczęła się kampania buraczana 2020/2021. Kwietniowe i majowe chłody (zwłaszcza noce) i niedostateczne uwilgotnienie gleby spowodowały opóźnione, powolne i niewyrównane wschody. W maju i czerwcu pojawiły się opady, które poprawiły stan plantacji. W lipcu i sierpniu pogoda również sprzyjała dynamicznemu wzrostowi masy liściowej i wzrostowi masy korzeni buraków cukrowych. Obecnie stan plantacji buraków cukrowych jest dobry, co pozwala spodziewać się dość wysokich plonów. Według GUS wstępnie szacuje się, że w Polsce w 2020 roku powierzchnia zasiewów buraków cukrowych będzie większa od ubiegłorocznej o ok. 4% i wyniesie ponad 0,2 mln ha. GUS wysokość plonów buraków cukrowych oszacował wyżej od ubiegłorocznych o ok. 4% – na poziomie 600 dt/ha. Zbiory buraków cukrowych ocenia na ok. 15,0 mln t, tj. o 8% więcej od uzyskanych w 2019 r.

Według IHS Markit, światowa produkcja cukru w sezonie 2020/2021 może zwiększyć się aż o 15,5 mln t r/r do 187,9 mln t, po spadku o 13,5 mln t r/r w sezonie 2019/2020. Tym samym byłby to drugi historycznie wynik wobec rekordowej produkcji (201,9 mln t) w sezonie 2017/2018. Źródłem wzrostu na świecie będzie wyraźnie większa produkcja cukru w Brazylii. Z uwagi na mniejsze zainteresowanie produkcją etanolu (Covid-19 i związany z nim spadek popytu na biokomponenty paliwowe), udział zużycia trzciny cukrowej do produkcji cukru u największego jego eksportera na świecie prawdopodobnie wyraźnie się zwiększy. Produkcja cukru zwiększy się też w Indiach, Tajlandii czy Chinach.

Komisja Europejska w lipcu szacowała, że unijne zbiory buraków cukrowych w 2020 r. zmniejszą się o 1,2% r/r, jednak produkcja cukru może pozostać stabilna. 

W pierwszym kwartale 2020 roku nastąpiło załamanie się cen w reakcji na pandemię Covid-19 i do końca jeszcze nie wiadomo jak bardzo odbiło się to na sektorze spożywczym i jakie będą dalsze tego konsekwencje. Powoli ceny cukru konfekcjonowanego w Polsce i Unii Europejskiej w lipcu odbiły po spadkach w pierwszych tygodniach pandemii Covid-19, jednak są wciąż na poziomie niższym niż przed pandemią (luty 2020 r.)

Według wstępnych danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w okresie od stycznia do lipca 2020 roku Polska wyeksportowała 329 641 ton cukru za równowartość  131 788 tys. euro. Największymi odbiorcami z krajów UE-28 byli Niemcy, Rumunia i Węgry, a z krajów spoza UE Izrael, Egipt i Szwajcaria. Z kolei Polska od stycznia do lipca 2020 roku zaimportowała 142 789 ton cukru za 57 837 tys. euro z Niemiec, Republiki Czeskiej i Litwy, a spoza Unii z Laosu, Ukrainy i Mauritiusa. 
Plantatorzy buraków cukrowych z województwa kujawsko-pomorskiego za 1 tonę buraków cukrowych kontraktowanych ze zbiorów 2020 roku, przy zawartości 16% polaryzacji w Krajowej Spółce Cukrowej SA  otrzymają 26,29 euro, w Pfeifer & Langen Polska SA 25 euro i Nordzucker Polska SA 22,2 euro lub 23 euro przy cenie zmiennej.  Płatność cukrowa związana z powierzchnią uprawy buraka cukrowego wynosi 1 516,30 zł/ha 
za 2020 rok.

W Unii Europejskiej prognozuje się w najbliższych latach zmniejszenie areału upraw buraka. Dzieje się to z powodu mniejszej opłacalności umów na dostawy buraków cukrowych. Wprowadzono też zakaz stosowania neonikotynoidów do zaprawiania nasion buraka.

W Polsce 1 stycznia 2021 wprowadzony zostaje podatek cukrowy i w życie wejdzie większość przepisów. Jest obawa, że wzrost kosztów produkcji związany z podatkiem oraz brak akceptacji konsumentów dla wzrostu cen żywności wymusi na odbiorcach cukru poszukiwanie tańszego surowca i spadek popytu na krajowy. Warto zauważyć, iż takiego podatku nie ma u naszych sąsiadów jak Czechy, Niemcy, Słowacja czy Łotwa. 

Uprawa buraka cukrowego zawsze należała do dochodowych. Obecnie jednak bez dopłat staje się powoli coraz mniej opłacalna. Płatności bezpośrednie do hektara buraków cukrowych przemawiają za tym, aby tę uprawę jeszcze kontynuować i w ostatnich latach kształtowały się one następująco:

• 2020 r. – 1 516,30 zł
• 2019 r. – 1 524,18 zł
• 2018 r. – 1 495,63 zł
• 2017 r. – 1 563,46 zł
• 2016 r. – 1 952,25 zł
• 2015 r. – 2 138,45 zł

Analizując kalkulację rolniczą  buraka cukrowego przy wysokim poziomie intensywności środki do produkcji (materiał siewny, nawozy i środki ochrony roślin) stanowią ponad 44% kosztu całkowitego, z czego najwyższy stanowią nawozy. Duży koszt ponoszony jest również na usługi rolnicze, bo ponad 22%. Uprawa buraka cukrowego była zawsze uprawą bardzo pracochłonną. Obecnie rozwój mechanizacji spowodował zmniejszenie pracy ręcznej, ale koszty związane z korzystaniem z usług rolniczych, jak siew czy zbiór w znaczący sposób pomniejszają dochód.  

Rozwiązaniem i sposobem za zwiększenie efektywności ekonomicznej mogłoby być zastosowanie uproszczonych technologii uprawy, na przykład zrezygnowanie z przedzimowej orki czy siew w mulcz. 

Tabela zawiera kalkulację uprawy 1 ha buraka cukrowego według cen brutto skupu buraków z kampanii 2020 oraz cen środków do produkcji ze stycznia 2020 r. opracowaną na podstawie publikacji „Kalkulacje Rolnicze” wydanej przez KPODR w Minikowie.

Do obliczeń posłużyły ceny środków produkcji  występujących w punktach skupu i sprzedaży w województwie kujawsko-pomorskim oraz korzystano z danych z portalu Kujawsko-Pomorskie Notowania Cen Rolniczych (www.notowania.kpodr.pl).