Jakie zapotrzebowanie na wodę u zwierząt gospodarskich?

Właściwości wody

Woda to bezbarwna ciecz, będąca dobrym rozpuszczalnikiem różnych substancji organicznych i nieorganicznych, np. soli mineralnych, prostych białek i cukrów, dwucukrów. Nie ma zapachu i smaku, jest przezroczysta. Jej temperatura topnienia to 0°C, a wrzenia 100°C w ciśnieniu 900 hPa. Jest dobrym przewodnikiem cieplnym, o wysokim cieple parowania i dużej pojemności cieplnej. Ma wysokie ciepło właściwe, przez co wolno ogrzewa się i ochładza. Jest lepka, o dużej gęstości i obojętnym odczynie (pH=7). Jest dipolem, bo ma niesymetrycznie rozmieszczone ładunki elektryczne. Woda jest najtrwalszym połączeniem tlenowca z wodorem. Ulega dysocjacji termicznej (rozłożeniu) na pojedyncze pierwiastki jedynie w 30% dopiero w temperaturze 3 200°C, a np. znany z produkcji zwierzęcej siarkowodór jest zdysocjowany już w 75% w temperaturze prawie o połowę niższej (1 700°C). Co ciekawe, woda poddana ciśnieniu 3 900 MPa zwiększa gęstość do około 1,5 g/cm3 i tworzy lód w temperaturze powyżej 0°C.

Spośród właściwości biologicznych na pierwszym miejscu należy wymienić rolę transportową wody, będącą składnikiem płynów wewnątrzustrojowych, takich jak cytoplazama, krew, limfa, płyny jamy ciała, soki roślinne. Jest termoregulatorem, gdyż reguluje temperaturę ciała i osmoregulatorem, ponieważ reguluje stężenie płynów i soli mineralnych w organizmie. Dzięki niej zachodzi hydroliza, czyli rozpad np. składników pokarmowych, w którym biorą udział enzymy trawienne, które są hydrolazami. Nie działają bez wody. Jest środowiskiem wewnętrznym komórek roślinnych i zwierzęcych, w którym zachodzą wszystkie procesy biochemiczne. Powstaje w wielu reakcjach metabolicznych, ale też jest do nich zużywana. Żyje w niej wiele mikroorganizmów.

Zapotrzebowanie na wodę u zwierząt gospodarskich

Ciało zwierząt składa się w 60–75% z wody. Zwierzęta pobierają wodę pijąc ją lub spożywając w paszach. Jej ilość w materiałach paszowych jest zróżnicowana. W zielonkach jest jej od 80 do 95%, w kiszonkach 65–75%, w sianokiszonkach 40–60%, w korzeniach i bulwach roślin okopowych dochodzić może do 95%, siano zawiera od 10 do 14% wody, w ziarnie zbóż i nasionach roślin bobowatych grubonasiennych (motylkowatych) jest jej na poziomie 10–14%, w mączce rybnej – 9%, w świeżym mleku odtłuszczonym – 91%. Zawartość wody w paszach jest kryterium przechowalniczym. Do przechowywania pasza powinna być powietrznie sucha, czyli zawierać 88% suchej masy (12% wody).

Dobowe zapotrzebowanie na wodę zależy od gatunku zwierząt, masy ciała, rodzaju i wielkości produkcji, ilości spożywanej dziennie suchej masy, temperatury otoczenia, sposobu utrzymania. Na 1 litr wyprodukowanego mleka krowa potrzebuje 3,5 litra wody, a na 1 kilogram pobranej suchej masy pasz – 5 litrów wody. Przyjmuje się, że krowa powinna w paszach pobrać suchej masy na poziomie 2,5 do 3,5% swojej masy ciała, a w szczycie laktacji nawet 4%. Oznacza to, że np. krowa ważąca 700 kg, będąca w szczycie laktacji może pobrać 28 kg suchej masy, czyli powinna wypić 140 litrów wody i dodatkowo na produkcję 30 litrów mleka –105 litrów, co daje łącznie 245 litrów wody. Dla bydła woda do poideł wannowych powinna napływać z prędkością 60–80 litrów na minutę, natomiast do poideł miskowych – 15–20 litrów.

U świń dzienne zapotrzebowanie na wodę waha się od 1 do 20 litrów, w zależności od masy ciała, wieku i stanu fizjologicznego. Lochy karmiące potrzebują więcej wody niż maciory prośne lub tuczniki. W ich przypadku należy przyjąć, że na każde karmione prosię locha wypija dodatkowo 1,5 litra wody. Przyjmuje się, że prosię odsadzone potrzebuje od 1 do 3 litrów wody na 1 kilogram paszy, lochy 5–8, a tuczniki 2–3. Prędkość napływania wody dla świń jest zróżnicowana. Dla prosiąt ssących jest to 0,4–0,5 litra w ciągu minuty, dla odsadzonych – 0,5–07; dla tuczników 0,8–1,8; dla loch jałowiących i niskoprośnych – 1,5–1,8, dla loch wysokoprośnych – 1,5–1,8, dla loch karmiących –  2,5–3,0, a dla knurów – 1,0–1,5.

Dla koni woda powinna być dostępna zarówno w boksach, jak i na wybiegach. Najlepiej podawać ją za pomocą poideł automatycznych. Jeżeli wodę podaje się okresowo, np. z wiader, minimalna liczba pojeń przed podaniem paszy (najpierw konie się poi, potem karmi) nie powinna być mniejsza niż 3. W zależności od masy ciała, rodzaju spożywanej paszy i rodzaju wykonywanej pracy konie wypijają dziennie do 75 litrów wody. Należy pamiętać, że te zwierzęta oddają nadmiar ciepła z organizmu poprzez pocenie się oraz parowanie.

W przypadku drobiu spożycie wody w przeliczeniu na 1 kilogram suchej masy nie jest wcale dużo mniejsze niż u większych zwierząt. Dorosły ptak pobiera 2,5 litra wody na 1 kilogram spożytej suchej masy pasz (0,25 litra na 0,1 kilograma suchej masy). Wynika z tego, że np. nioska zjadająca dziennie 150 g mieszanki pełnoporcjowej powietrznie suchej, czyli zawierającej 88% suchej masy, powinna wypić 0,33 litra wody (0,15 kg paszy/dzień x 0,88 kg suchej masy/1 kg paszy x 2,5 l wody/1 kg spożytej suchej masy paszy = 0,33 l/dzień, czyli 330 ml). 

Na niedobór wody wrażliwe są bardzo młode ptaki, u których wystarczy 1 dzień bez picia, aby padły. Nioski korzystające z wybiegów powinny wracać do kurnika, aby znieść jajo i napić się wody, jednak z obserwacji wynika, że tak nie robią. Dlatego na wybiegach czy pastwiskach powinny mieć zapewniony dostęp do poideł odwracalnych. Gdy stosowane będą korytka wolnostojące, to powinny one być zadaszone.

Zwierzęta wypijają więcej wody, gdy jest ciepło. Jeżeli np. krowa pije dziennie 50 l wody, to podczas upałów wypije 100 l. Należy pamiętać, aby poidła były sprawne i czyste. Brak możliwości wypicia odpowiedniej ilości wody zmniejsza produkcyjność, wywołuje odwodnienie i kłopoty ze zdrowiem. 

Woda powinna być podawana młodym zwierzętom jak najwcześniej. Mleko ich matek nie może być jedyną cieczą. Z badań wykonanych w Niemczech jasno wynika, że cielęta ssące muszą otrzymywać wodę przynajmniej od 5 dnia życia. Te z nich, którym podawano wodę oprócz mleka matek miały lepszą kondycję, zdrowotność i większe przyrosty.
Należy pamiętać, że do wody zwierzęta mają mieć dostęp przez cała dobę i musi ona być bardzo dobrej jakości – takiej samej, jak woda pitna dla ludzi.

Wydalanie wody

Zwierzęta wydalają w ciągu doby różne ilości wody, przede wszystkim przez nerki, produkujące mocz (50% wody). Pocąc się i wydzielając parę wodną ze skóry pozbywają się 25% wody, natomiast oddychając (para wodna z płuc) – 20%. Najmniej – 5% wody jest wydalane wraz z odchodami z przewodu pokarmowego. 

Średnie dzienne orientacyjne pobieranie wody przez zwierzęta (wg Rokickiego i Masłowskiej)