KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

WYSZUKIWARKA

Andrzejki w tradycji polskiej wsi

Opublikowano 29.11.2019 r.
30 listopada w Kościele wspominamy św. Andrzeja. Jego kult był od dawna żywy w Polsce, a szczególnie w tradycji wiejskiego ludu. Dziś, tzw. andrzejki są popularne nie tylko na wsiach, ale także wśród mieszkańców miast. Zobaczmy, jakie zwyczaje wiązały się z dniem św. Andrzeja, i które z nich przetrwały do dziś.

Św. Andrzej był wiernym towarzyszem Jezusa, dlatego darzono go szczególnymi względami. Wierzono, że wraz z jego świętem nastaje na ziemi wyjątkowy czas, kiedy to można poznać ludzką przyszłość. W wigilię św. Andrzeja wiejski lud organizował więc wieczory wróżb. Wróżono głównie o przyszłych losach swojego życia. Wiedzą tą były szczególnie zainteresowane młode panny, które marzyły o zamążpójściu. Do św. Andrzeja kierowano również specjalne modlitwy – szczególnie o dobrego męża.

Pierwsze polskie świadectwo o istnieniu andrzejkowych wróżb znajdziemy w utworze Marcina Bielskiego z 1557 r.: 

Nalejcie wosku na wodę,

Ujrzycie swoją przygodę.

Słyszałam od swej macierze,

Gdy która mówi pacierze

W wigilię Andrzeja świętego ,

Ujrzy oblubieńca swego...

Jak widać, zwyczaj lania wosku już wtedy był bardzo popularny. Z zastygłej masy można było odczytać np. wygląd przyszłego męża.

Poza tym, dziewczęta w wigilię św. Andrzeja liczyły także kołki w drewnianym płocie. Dziewiąty z kolei miał oznaczać wybranka – można było domyślić się czy będzie to mężczyzna szczupły i wysoki czy raczej gruby, a może garbaty.

Wygląd przyszłego męża mógł także przyśnić się tego dnia. Na Kujawach młode panny wróżyły z gąsiorem. Robiły koło, trzymały się za ręce, a gąsiora wpuszczały do środka. Pierwsza za mąż miała wyjść ta z nich, do której gąsior zbliżył się jako pierwszy.

Z kolei na południu Polski, uważano, że w dzień św. Andrzeja upiory mogą odebrać krowom mleko. Aby temu zapobiec, kreślono na drzwiach obór i domów znak krzyża za pomocą główki czosnku. 

W andrzejki losowano też różne przedmioty, mające symboliczne znaczenie, m.in. kwiatek, listek, różaniec i czepiec. Ten ostatni wróżył szybkie zamążpójscie, kwiatek z kolei staropanieństwo. 

Popularne było też skakanie do zawieszonego u belki sufitowej słodkiego placka, aby go ugryźć. Jeśli którejś pannie udało się tego dokonać, była pewna, że niedługo pozna przyszłego męża.

Na dzień św. Andrzeja Apostoła lud polski układał też różne przysłowia, np.:

"Gdy św. Andrzej ze śniegiem bieży, sto dni śnieg na polu leży"

"Kiedy na Andrzeja poleje, cały rok nie w porę rolę moczy, suszy”

„Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja

 

Więcej ciekawych informacji na temat polskich tradycji i obyczajów znajdziesz w książce "Rok polski w życiu, tradycji i obyczajach ludu" J. Urygi, którą można zamówić na stronie WDR. Zapraszamy do zapoznania się z całą ofertą wydawniczą!

 

Źródło: J.Uryga, Rok polski..., Włocławek 2013, s, 222-224.

kontakt1.jpg Maria Has
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

POWIĄZANE TEMATY:andrzejkiśw andrzej
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO