Wanilia - roślina, która zmieniła świat

Vanilla planifolia, czyli wanilia płaskolistna, należy do rodziny Orchidaceae (storczykowate). Rośnie w lasach tropikalnych Meksyku oraz w Ameryce Środkowej. Swoje wijące się pędy, osiągające nawet piętnastometrową długość, opiera na większych i mocniejszych drzewach lub specjalnych drewnianych konstrukcjach. Sadzonki wanilii mogą dorastać do 4 m. Roślina posiada średniej wielkości gładkie liście i, podobnie jak krokus uprawny, zakwita tylko na jeden dzień. Kwiaty mają wielkość od 7 do 10 cm. Krótko po zerwaniu przybierają ciemną, zbliżoną do czerni barwę, stąd ich aztecka nazwa „tlilxocht”, czyli „czarny kwiat”. Jednak największe znaczenie mają owoce tej rośliny zwane laskami wanilii. W pełni dojrzałe nie pachną i mają barwę ciemnozieloną. Dopiero odpowiednia obróbka strąków, polegająca na naprzemiennym ich suszeniu i „poceniu” nadaje im ten niezwykły aromat. Proces ten trwa około sześciu miesięcy. Po jego zakończeniu strąki mają barwę czarną, a na łuskach widoczny jest biały, wanilinowy nalot. Im więcej tej substancji w strąkach, tym silniejszy zapach.

Dlaczego wanilia jest taka droga?

Sekret tkwi w jej pracochłonnej uprawie. Gdy około 1800 r. hiszpańscy konkwistadorzy przywieźli rośliny Vanilla plantifolia na Mauritus, a stamtąd do Indonezji, Tahiti i na Madagaskar, musieli zmierzyć się z pewnym problemem. Mianowicie na  stanowiskach naturalnych w Ameryce południowej strąki wanilii formują się po zapyleniu kwiatu przez pszczoły i kolibry, tymczasem w nowym miejscu bladozielone kwiaty orchidei nie miały naturalnych zapylaczy.

Konieczne stało się ręczne zapylanie każdej rośliny. Taką pracę wykonują zwykle kobiety. Ostro zakończonym pędem bambusa lub cytrynowca nakłuwają błonę pokrywającą męskie i żeńskie organy rozrodcze kwiatu, aby mogły się ze sobą zetknąć. W ten sposób zapyla się dziennie ponad 2 tys. sztuk. Jednak nie wszystkie kwiaty zostają skutecznie zapylone i wydają owoce. Z 1 ha upraw otrzymuje się ok. 300 kg strąków, które pozostają na roślinach do czasu uzyskania dojrzałości, tzn. ok. 6-9 miesięcy.

Zanim jednak zostaną zebrane podlegają wcześniej wspomnianemu procesowi naprzemiennego suszenia i „pocenia”.

Zastosowanie wanilii

Oprócz wykorzystania w kuchni jako dodatku do ciast, kremów czy deserów, wanilia ceniona jest ze względu na swoje prozdrowotne właściwości. Wąchanie lasek wanilii likwiduje uczucie głodu, niweluje stres oraz pomaga zasnąć. Natomiast ich spożywanie działa rozkurczowo, przeciwzapalnie, a także wspomaga pracę żołądka. Wanilia zaliczana jest do przeciwutleniaczy, posiada tym samym działanie przeciwnowotworowe i opóźniające procesy starzenia.

Agnieszka Kurciuk Artykuł opracowany we współpracy ze specjalistami ze Śląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Częstochowie  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj