Jak walczyć z odpornością chwastów na herbicydy?

Przyczyną nieskutecznego zabiegu mogą być błędy popełnione w trakcie oprysku, np. źle dobrana dawka, nieodpowiednie warunki pogodowe lub wadliwy preparat. Coraz częściej ochrona jest nieskuteczna z powodu uodpornienia się danego chwastu na substancje czynne zawarte w herbicydach. Do tej pory na terenie województwa lubelskiego najwięcej sygnałów napływających od rolników odnośnie występowania tego zjawiska w zbożach ozimych dotyczyło miotły zbożowej i herbicydów z grupy sulfonylomoczników. Niestety problem ten dotyka też innych gatunków, zarówno jedno-, jak i dwuliściennych. Obecnie na świecie stwierdzono, że cechę odporności wytworzyło ok. 250 chwastów, w tym 145 dwuliściennych i 105 jednoliściennych. Zaobserwowano to w 66 krajach w 86 roślinach uprawnych. 

Dlaczego chwasty się uodparniają? 

Każda substancja czynna herbicydów ma własny mechanizm działania, który polega na zakłócaniu lub blokowaniu procesów życiowych rośliny. Herbicydy mogą np. zaburzać procesy fotosyntezy, powstawanie białek czy lipidów w roślinie lub blokować procesy enzymatyczne. Substancje aktywne herbicydów charakteryzujące się tymi samymi mechanizmami działania zostały przyporządkowane do określonych grup i oznaczone literami alfabetu (tabela 2), np. herbicydy zakłócające proces fotosyntezy należą do grupy C. 

Rózna reakcja chwatów tego samego gatunku na zastosowane herbicydy powinna być sygnałem do natychmiastoweo podjecia środków przeciwdziałających odporności

Mechanizm działania herbicydów posłużył również do wyznaczenia trzech rodzajów odporności. I tak wyróżnia się

• odporność prostą - występującą wtedy, gdy chwast jest odporny na jedną substancję czynną, np. miotła zbożowa jest odporna na chlorosulfuron, ale podatna na inne substancje z tej samej grupy chemicznej, np. jodosulfuron.
• częściej spotykana jest odporność krzyżowa - na substancje czynne herbicydów należące do różnych grup chemicznych, ale mających ten sam mechanizm działania, np. miotła zbożowa nie wykazuje wrażliwości na jodosulfuron oraz piroksysulam.
• odporność wielokrotna to odporność chwastu na dwa lub więcej mechanizmy działania herbicydów, np. na jodosulfuron oraz pinoksaden. Jest ona rzadziej spotykana, jednak już obserwowana na naszym terenie. Wykaz stwierdzonych odporności chwastów na herbicydy w Polsce zamieszczono w tabeli.

Duża kompensacja chwastów jednego gatunku na polu stwarza wieksze ryzyko pojawienia sie osobników odpornych

Wykaz chwastów, na których stwierdzono odporność na herbicydy w Polsce

Walka z odpornością

Jednym z najważniejszych elementów strategii ograniczającej występowanie odporności jest wyeliminowanie systematycznego stosowania środków o takich samych mechanizmach działania.

Np. walka z miotłą zbożową nie może się opierać wyłącznie na stosowaniu herbicydów sulfonylomocznikowych.

Negatywnym przykładem takich praktyk jest częste stosowanie chlorosulfuronu jesienią i jodosulfuronu wiosną w walce z chwastami w zbożach ozimych. Doprowadziło to już do zjawiska uodpornienia się na nie na szeroką skalę miotły zbożowej oraz na znaczną cześć herbicydów z grupy B.

Dobrą praktyką jest przemienne zwalczanie chwastów jesienią lub wiosną. Duża grupa jesiennych substancji zwalczających miotłę ma inny mechanizm działania niż sulfonylomoczniki. Można tu wykorzystać np. chlorotoluron z grupy C, prosulfokarb z grupy N, pendimetaline z grupy K, flufenacet z grupy F. W sytuacji, gdy zabieg został odłożony na wiosnę, można zastosować preparaty na bazie pinoksadenu lub fenoksaprop-P etylu które należą do grupy A. Dobrą praktyką jest też stosowanie herbicydów lub mieszanin zawierających kilka substancji o różnych mechanizmach działania, jednocześnie. Np. mieszanina chlorotolorunon (gr. C) + diflufenikan (gr. F) + pendimetalina (gr. K) zastosowana jesienią znacznie eliminuje powstawanie odporności na miotłę zbożową.

Klasyfikacja herbicydów według mechanizmów działania (HRAC)

Uciążliwe gatunki powinny być też zwalczane możliwie jak najwcześniej, tj. w zabiegach doglebowych lub wczesnonalistnych, tak aby istniała możliwość wykonania ewentualnych korekt substancjami z innej grupy chemicznej jeszcze w odpowiedniej fazie rozwojowej.

Systematyczny wzrost zachwaszczenia tylko niektórymi gatunkami chwastów sprzyja wyselekcjonowaniu osobnikow odpornych

W strategii walki z powstawianiem odporności chwastów duże znaczenie ma niedopuszczanie do ich kompensacji. Wprowadzenie racjonalnego płodozmianu umożliwia walkę z chwastami na zasadzie: dwuliścienne gatunki chwastów zwalczamy w zbożach, a jednoliścienne np. w rzepaku, strączkowych czy okopowych. Umożliwia to zastosowanie wysoce selektywnych preparatów i dużej przemienności substancji aktywnych. 

Intensywna walka z chwastami powinna być też prowadzona w okresie, gdy na polu nie ma roślin uprawnych, np. po ich zbiorze. Doskonale sprawdzają się wtedy różnego rodzaju uprawki pożniwne, które najpierw prowokują do skiełkowania, a następne niszczą mechanicznie znaczną część chwastów osypanych po kombajnie. Większą rolę w walce z zachwaszczeniem powinny odgrywać też zabiegi mechaniczne, takie jak bronowanie czy stosowanie opielaczy w uprawach szerokorzędowych. 

Artykuł opracowany we współpracy z Lubelskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Końskowoli Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj