KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Narodowy Instytut Wolności
  • ODR Bratoszewice

WYSZUKIWARKA

Cytrynowy powiew egzotyki - o cytrynie w kuchni i nie tylko

Opublikowano 23.10.2019 r.
Skąd się wzięła cytryna? Jaki wpływ ma na nasze zdrowie? Czy w domu łatwo uprawiać drzewko cytrynowe? Jakie smakołyki przygotujemy z cytryną w roli głównej? Odpowiedź na te pytania znajdziecie w artykule. 

cytryna

Cytryna

Współcześnie cytryna uznawana jest przez niektórych za królową detoksu (uwalnianie organizmu od trujących substancji), a także za domowe antidotum na przeziębienie. Kojarzona jest też z pasowaniem na Kawalera Orderu Uśmiechu – jedynego odznaczenia przyznawanego dorosłym wytypowanym przez dzieci za nietuzinkową działalność przynoszącą najmłodszym radość, a często ratującą ich życie (każdy wyróżniony przechodzi tzw. próbę soku z cytryny, czyli po wypiciu kielicha tego napoju musi się uśmiechnąć, a nie skrzywić).

Skąd się wzięła cytryna?

Cytryny pochodzą z Azji, w Europie pojawiły się w XI w., a popularne stały się po 1775 r., kiedy stwierdzono, że ich spożywanie jest skuteczne w leczeniu szkorbutu – wielonarządowej, groźnej choroby objawiającej się samoistnymi krwawieniami, ogólnym osłabieniem i wypadaniem zębów, spowodowanej brakiem witaminy C (kwasu askorbinowego). Miąższ cytryny jest bowiem bardzo bogaty w ten składnik.

Zawiera poza tym witaminy: z grupy B, E, A, a także fitoncydy, bioflawonoidy, pektyny, rutynę oraz makro- i mikroelementy (m.in.: magnez, potas, wapń, sód, żelazo, mangan). Ma też niewiele kalorii.

Zarówno owoce, jak i kwiaty przyjemnie pachną dzięki olejkom eterycznym, których składnikiem jest, np., limonen.

Za czasów komuny dodatek cytryny do herbaty był jedną z niewielu możliwości, aby poczuć klimat egzotyki. I choć obecnie owoce te są dostępne przez cały rok, niestety, są dość drogie, pryskane środkami chemicznymi przyspieszającymi dojrzewanie, pestycydami i smarowane woskiem, aby jak najdłużej zachowały świeżość, a na sklepowych półkach kusiły wyglądem.

Uprawa domowa - drzewko cytrynowe

Cytrynowe drzewka można jednak z powodzeniem uprawiać w domu, lecz te z pestki zazwyczaj nie zawiązują owoców lub dopiero po kilkunastu latach. Jedną z nielicznych odmian dobrze owocujących w Polsce (w warunkach domowych) i dlatego najczęściej u nas hodowaną jest cytryna skierniewicka, a właściwie Ponderosa. Została sprowadzona do naszego kraju z Kanady w latach 60. ub. wieku przez prof. Szczepana Pieniążka i rozpropagowana do uprawy doniczkowej przez Instytut Sadownictwa w Skierniewicach (stąd jej polska nazwa). Roślina wcześnie wchodzi w okres kwitnienia i owocowania, jest samopylna, ma pędy pokryte cierniami i dekoracyjne liście – eliptyczne, ciemnozielone, skórzaste i błyszczące, a także śnieżnobiałe pachnące kwiaty. Jeśli stworzymy jej odpowiednie warunki, wyda dorodne, duże, okrągłe, słodkokwaśne, smaczne i bardzo aromatyczne owoce z grubą chropowatą skórką, które sukcesywnie dojrzewają przez cały rok i długo utrzymują się na gałęziach (ważą średnio 700 g, a maksymalnie 1 kg).

Pielęgnacja drzewka cytrynowego

Gleba do ich uprawy powinna być pulchna i napowietrzona, umiarkowanie żyzna o lekko kwaśnym odczynie i, co istotne, stale nieco wilgotna. Trzeba zadbać więc o solidny drenaż. Do podlewania najlepsza jest woda średnio twarda lub miękka. Zimą należy dozować ją oszczędnie, bo inaczej może dojść do gnicia korzeni. Dobrze jest przesadzać drzewka wiosną do doniczek o 1-2 cm szerszych. Najbardziej odpowiednie jest stanowisko słoneczne. Zaleca się wystawianie latem roślin na zewnątrz (balkon czy taras). Tę czasową przeprowadzkę dobrze zniosą, jeśli drzewka będą cały czas pod podobnym kątem padania światła. Od wiosny do końca lata powinno się stosować nawozy przeznaczone do cytrusów lub wieloskładnikowe. Duże rośliny są żarłoczne. Euforycznie reagują na organiczne nawozy, np. biohumus. Skracanie cytrynowych drzewek wpływa na lepsze krzewienie i owocowanie. Cięcie i formowanie najlepiej wykonywać wiosną. W czasie zimy trzeba zapewnić cytrynom temperaturę w granicach 10-15 st. C, ale zniosą też nieco niższą. O tej porze roku zalecane jest także doświetlanie. W pomieszczeniach z centralnym ogrzewaniem dobrze jest zraszać drzewka delikatną mgiełką wodną.

Cytryny przyzwyczajają się do miejsca

Cytryny przyzwyczajają się do miejsca. Na częste zmiany ustawienia doniczek w proteście zareagują zrzuceniem liści. Nie znoszą też przeciągów i obecności propanu-butanu, dlatego pomieszczenie, w którym korzystamy z kuchenki gazowej, nie nadaje się do ich uprawy. Odmiana skierniewicka łatwo rozmnaża się przez zielne sadzonki pędowe z 2-3 liśćmi. Nowe roślinki zaczynają kwitnąć już w 1.-2. roku. Jeśli kilkakrotnie potrząśniemy kwiatami w czasie kwitnienia, z pewnością się zapylą. Kwitnące i owocujące rośliny sprawiają dużo satysfakcji, a własnoręczne zrywanie owoców jest niewątpliwą przyjemnością. Aby uniknąć na roślinie chorób i szkodników, warto profilaktycznie wykonywać opryski roztworami gnojówek i czosnku. Jeśli jednak pojawią się drobne pajęczynki i ciemne punkciki, znaczy to, że zaatakowały ją przędziorki. Lepkie liście natomiast są oznaką żerowania mszyc. Listki z brązowymi plamami to znak, że krzewinkę zaatakował grzyb. W wyjątkowych wypadkach trzeba zastosować, zgodnie z instrukcją na opakowaniu, preparaty chemiczne. Kwiaty, które pojawiają się na naszym drzewku w nadmiarze, można przerzedzić i zamrozić, a potem stosować jako dodatek do herbat – znacznie poprawią ich smak. A jeśli już doczekamy się cytryn z własnej hodowli, możemy wykorzystać je do orzeźwiających napojów i kwaskowych potraw. W razie gorszych własnych zbiorów można, oczywiście, użyć cytryn ze sklepu.

Zdrowotna bomba cytrynowa

Składniki:

  • 1 szklanka letniej wody,
  • sok z ½ cytryny,
  • 2 łyżeczki miodu.

Przygotowanie: Miód rozpuścić wieczorem w przegotowanej i ostudzonej wodzie, pozostawić na całą noc; następnego dnia rano dodać świeży sok z wyciśniętej cytryny; całość wypić na czczo. Warto wprowadzić taki rytuał do codziennej diety.

 

Pstrąg z cytryną

Składniki: 

  • 3 pstrągi,
  • przyprawa do ryb,
  • pieprz cytrynowy,
  • 1 cytryna,
  • pęczek świeżego koperku,
  • 3 łyżki masła.

Przygotowanie: Ryby umyć, oczyścić z łusek, opłukać i osuszyć papierowym ręcznikiem; przyprawić wewnątrz i na zewnątrz, do środka włożyć łyżkę masła, trzy cienkie plastry cytryny (wydłubać pestki) i dodać koperek; zawinąć w folię aluminiową; włożyć do nagrzanego (180 st. C) piekarnika na mniej więcej 25 minut; podawać od razu po upieczeniu ozdobione półplasterkami cytryny (np. z frytkami lub z pieczywem).

 

Muślinowy deser bananowo-cytrynowy

Składniki

  • 1 duży jogurt naturalny typu greckiego,
  • 3 banany,
  • sok z ½ cytryny,
  • miód lub cukier (ok. 2 łyżek),
  • mały cukier waniliowy.

Przygotowanie: Jogurt przełożyć do miski, dodać pokrojone banany, sok z cytryny, miód lub cukier i cukier waniliowy; całość zmiksować; przelać do salaterek i schłodzić w lodówce.

 

Przepyszny cytrynowiec Irenki

Ciasto biszkoptowe: 1½ szklanki mąki tortowej, 5 jajek, 1 szklanka cukru, 2 łyżeczki proszku do pieczenia, 4 łyżki zimnej wody.

Masa: niepełna szklanka cukru, kopiasta łyżka masła, 2 całe jajka, 2 łyżki mąki ziemniaczanej, otarta skórka i sok z 2 cytryn, 2 szklanki wody.

Wykonać ciasto: białka lekko ubić z odrobiną soli; cały czas ubijając dodawać cukier, a następnie po 1 żółtku i po łyżce wody; gdy masa będzie puszysta, stopniowo wsypać mąkę wymieszaną z proszkiem do pieczenia i lekko wymieszać, np. drewnianą łyżką; upiec biszkopt (180 st. C, 25 min); po ostudzeniu przekroić na dwa placki; zrobić masę: jaja z cukrem ubić, dodać pozostałe składniki i ponownie ubić; postawić na małym ogniu i gotować do zgęstnienia masy; jeszcze gorącą wylać na jedną część biszkoptu, przykryć drugą; po wystudzeniu posypać cukrem pudrem i odrobiną startej skórki cytrynowej.

 

Ciasteczka z plasterkiem cytryny

Składniki:

  • słoiczek cytryn w plasterkach w syropie cukrowym,
  • 225 g miękkiego masła,
  • 140 g cukru,
  • 2 jajka,
  • sok z ½ cytryny,
  • 450 g mąki pszennej,
  • 2 łyżki mąki ziemniaczanej.

Przygotowanie: Masło i cukier utrzeć w dużej misce za pomocą miksera na puszystą masę; dodać jajka oraz sok z cytryny i zmiksować do połączenia składników; na koniec wsypać oba rodzaje mąki; wszystko połączyć i zagnieść ciasto; uformować w dłoniach kulki wielkości orzechów włoskich, spłaszczyć je i przełożyć na blaszkę wyłożoną papierem do pieczenia; na każdym ciastku ułożyć po plasterku cytryny i wstawić blaszkę do piekarnika nagrzanego do 180 st. C; piec ok. 15 minut, aż brzegi ciasteczek zaczną się rumienić; ostudzić na blaszce.

 

 
Edyta Pijanowska-Jadczyk
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Orodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO