Wysłodki buraczane - jak zakisić?

Jeszcze w latach 90 kiszonka z liści buraczanych stanowiła podstawę żywienia zimowego bydła. Kto pamięta te czasy pamięta także, że mleko latem i zimą smakowało inaczej. Letnie było łagodniejsze w smaku - po wypasach na łąkach, a zimowe - bardziej kwaśno-słodkie, właśnie po buraczanej kiszonce.

Eksperci dopatrzyli się jednak, że kiszonka z buraków dla bydła odpowiednią paszą nie jest. Dziś zalecane jest raczej przyorywanie liści niż ich zakiszanie, a za główny powód podaje się zagrożenie szkodliwą fermentacją masłową i zanieczyszczenie ziemią. W trakcie zbioru korzeni praktycznie nie ma możliwości uniknięcia wymieszania liści z ziemią, która szkodzi zwierzętom i pogarsza wydajność produkcji np. mleka. 

Dziś mleko przez cały rok smakuje tak samo, a w żywieniu krów rozróżniamy dwa okresy żywieniowe: letni i zimowy, które w praktyce często są bardzo podobne. Letni okres żywienia trwa od 10 maja do 15 października. Okres żywienia zimowego trwa od połowy października do maja - jest więc dłuższy i trudniejszy. Niegdysiejszą kiszonkę z buraków zastąpiła nowoczesna kiszonka z kukurydzy. Mleko przez cały rok smakuje tak samo, ale... krowy buraki lubią i warto to wykorzystać.

Buraki dla krów

Wszyscy wiemy, że żywienie jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na wydajność krów mlecznych oraz na skład mleka. Eksperci przekonują, że wszystkie błędy popełnione w żywieniu powodują spadek wydajności co przede wszystkim oznacza wzrost kosztów ,,wyprodukowania'' przez krowę litra mleka, a w niektórych przypadkach mogą prowadzić do znacznego pogorszenia stanu zdrowia krów.

Aby krowa dała 1 kg mleka przez wymię musi przepłynąć 400 l krwi.

Jest to ogromny wysiłek organizmu krowy. Dlatego w paszy powinny być dostarczone węglowodany - źródło energii oraz białko – składnik budulcowy. Pasza objętościowa to podstawa W okresie żywienia zimowego bydła mlecznego, powinny być wykorzystywane pasze objętościowe, a mianowicie: siano, kiszonki i rośliny okopowe. 

Bardzo cennym dodatkiem do kiszonek i siana w dawce żywieniowej podstawowej są buraki pastewne i półcukrowe. Krowy jedzą je bardzo chętnie. Pasze te działają pobudzająco na apetyt i powodują lepsze wykorzystanie innych pasz.
 Produkty uboczne przemysłu cukrowniczego przeznaczane są na cele paszowe. Wysłodki buraczane stosowane są przede wszystkim w żywieniu przeżuwaczy. Po usunięciu wody z mokrych wysłodków otrzymuje się wysłodki sprasowane, które nadają się do zakiszania. Mokre wysłodki buraczane można również zakonserwować poprzez suszenie, aby polepszyć trwałość są one granulowane lub ekspandowane z dodatkiem melasy. Dodatek melasy poprawia smak i zapach wysłodków, dzięki czemu są chętnie pobierane przez zwierzęta.

Jak powstają wysłodki?

Wysłodki prasowane zawierają wiele dobrze rozkładających się węglowodanów (pektyn), które są stopniowo uwalniane w żwaczu. Stymulują one do powstawania kwasu propionowego w żwaczu, który wspomaga produkcję mleka oraz wpływa na ilość białka w mleku. Energia z wysłodek prasowanych jest uwalniana stopniowo, co powoduje, że nie dochodzi do zakwaszenia żwacza. Energia pochodząca  z wysłodek jest uwalniana w żwaczu równocześnie z białkiem pochodzącym z traw. W rezultacie wysłodki prasowane doskonale pasują do dawek żywieniowych z wysokim udziałem sianokiszonki, zapewniając lepsze wykorzystanie zawartego w nich białka. 

Wysłodki prasowane dzięki stopniowemu uwalnianiu energii są również cennym uzupełnieniem pasz bogatych w kukurydzę. W przypadku bydła mięsnego wysłodki prasowane zapewniają wyższe przyrosty dzienne masy w ciała, lepsze uformowanie tkanki mięśniowej i mniejsze otłuszczenie tkanek.

Jak przekonują eksperci, kiszonka z wysłodków prasowanych nie różni się istotnie składem od świeżych wysłodków prasowanych. Zawartość cukru redukuje się poprzez wytwarzanie kwasu mlekowego w czasie procesu fermentacji.

Dobrze czyli... szybko!

Wysłodki prasowane opuszczają prasy wysłodkowe w gorącym stanie i pomimo przeładunku mają temperaturę ok. 50° C. Spadek temperatury wysłodków prasowanych podczas transportu lub krótkiego międzyskładowania (do 24 godz.) jest niewielki.

Najlepiej zakiszać wysłodki prasowane niezwłocznie po ich dostarczeniu do gospodarstwa.
Kisimy w:

1. Silosie:

• przy planowaniu zakiszania wysłodków prasowanych należy zwrócić uwagę na wielkość silosu (dzienną ilość pobrania kiszonki z silosu) oraz plac do magazynowania (utwardzenie, czystość, miejsce otwarcia silosu zabezpieczyć przed wpływem wiatru),
• wysłodki prasowane powinny być zakiszane w stanie ciepłym bezpośrednio po ich dostarczeniu do gospodarstwa,
• należy zwracać uwagę na czystość nie tylko przy transporcie, lecz również podczas zakiszania (wprowadzenie zanieczyszczeń, a z nim niekorzystnych mikroorganizmów zagraża stabilizacji wytworzonej kiszonki),
• należy unikać dodatkowego międzyskładowania wysłodków przed zakiszaniem (jeżeli to konieczne to wybranie miejsce należy oczyścić i zdezynfekować),
• należy szybko napełnić silos,
• należy zwracać uwagę na dobre ugniatanie i staranne przykrycie kiszonki,
• zamknięty silos należy regularnie kontrolować pod kątem uszkodzeń folii i w razie potrzeby wykonać konieczne naprawy,
• należy przestrzegać właściwego okresu zakiszania (min. 6 tygodni; patrz także rozdział 3.6) w celu zapewnienia niezbędnego schłodzenia kiszonki,
• należy zabezpieczyć właściwy posuw w wybieraniu kiszonki (0,2 m/dzień w okresie zimy i 0,4 m/dzień latem).

2. Rękawie foliowym:

Wysłodki można zakisić także w rękawie foliowym. Do głównych zalet takiego sposobu należy:

• minimalizacja strat energii i suchej masy poprzez bardzo szybkie odcięcie dostępu powietrza do zakiszanej masy i równomierne ugniecenie,
• zmniejszenie ryzyka wtórnej fermentacji dzięki małej powierzchni wybierania.

Średnica rękawa decyduje o posuwie w wybieraniu kiszonki: przy średnicy 1,90 m na długości 1mb. składowane jest ok. 2,0 t. wysłodków prasowanych, natomiast przy średnicy 3,0 m ok. 5 t. wysłodków. Szeroka oferta w zakresie rozmiarów rękawów pozwala optymalnie dopasować ich wielkość do pogłowia zwierząt w gospodarstwie, a tym samym do ilości dziennego pobrania kiszonki i zapewnienia właściwego posuwu w rękawie.

3. Balotach:

Baloty z wysłodkami ważą ok. 1,2 t i są odpowiednie przede wszystkim dla gospodarstw z małym pogłowiem zwierząt. Są łatwe w składowaniu i w obsłudze. W przeciwieństwie do rękawów foliowych w balotach stopień sprasowania kiszonki jest większy (w zależności od zawartości suchej masy ok. 1 t/m3), co ułatwia ich magazynowanie. Oprócz tego, wysłodki prasowane w balotach schładzają się szybciej. Przy zakiszeniu w silosach lub w rękawach foliowych kiszonkę z wysłodków prasowanych można skarmiać najwcześniej po 6 tygodniach, natomiast w przypadku balotów ich otwarcie jest możliwe już po ok. 2 tygodniach.

4. Pryzmie:

• wysłodki należy szybko zakisić (w ciągu 24 godzin);
• dziennie zakiszać maksymalnie 500 ton na pryzmę;
• jeśli kiszenie jest rozłożone na kilka dni, przykryć wysłodki folią pod koniec każdego dnia, aby stworzyć środowisko beztlenowe;
• umieścić kiszonkę na czystej i suchej powierzchni, aby zapobiec kontaktowi wysłodki z bakteriami powodującymi rozkład;
• zapewnić łatwo dostępny podjazd dla ciężarówek;
• najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie silosu kanałowego z posadzką betonową i dobrym odwodnieniem.
• przed rozpoczęciem kiszenia wyłożyć ściany silosu folią o odpowiedniej szerokości, tak by wykorzystać ją do przykrycia, zapobiegając w ten sposób wnikaniu wody i powietrza z boków silosu.

Uwaga! Doły ziemne nie nadają się do zakiszania wysłodków prasowanych!

O czym trzeba pamiętać?

Najważniejsze jest to, aby nie otworzyć kiszonki zbyt wcześnie - Czas, który musi upłynąć od momentu zakiszania wysłodków prasowanych do momentu wybierania, ma bardzo duży wpływ na stabilność kiszonki i zależy od przebiegu temperatury w zakiszanej masie. Wysłodki prasowane mają przy zakiszaniu temperaturę 40 do 50° C i w miarę upływu czasu następuje ich powolne, ale ciągłe schładzanie (ok. 1° C na dzień), aż do poziomu temperatury otoczenia.

Schładzanie kiszonki nie przebiega równomiernie. Warstwy brzegowe z powodu mniejszego zagęszczenia szybciej ulegają schłodzeniu, ale temperatura w strefach wysokiego zagęszczenia, a więc w środku-rdzenia pryzmy utrzymuje się dłużej na wyższym poziomie. Przy dostępie powietrza i temperaturach pow. 8° C dochodzi w każdej kiszonce do gwałtownego zwiększenia mikrobiologicznej aktywności.

Drożdże rozkładają wtedy resztki cukru i kwas mlekowy do CO2, wody i energii cieplnej. Razem z rozkładem kwasu mlekowego wzrasta w kiszonce wartość pH, jej temperatura i zawartość wody, co prowadzi do rozwoju pleśni i powoduje gnicie. Im wyższa temperatura kiszonki w silosie tym szybciej może nastąpić jej zepsucie.

Jak przekonują eksperci kiszonka z wysłodków może być doskonałą paszą nie tylko dla bydła, ale także dla trzody chlewnej, a nawet owiec. Jeśli więc mamy dostęp do wysłodków, warto pokusić się o przyrządzenie takiej paszy. 

Rolnicy często zwracają uwagę, że w praktyce najwygodniejsza jest kiszonka w balotach, jednak producenci często wymagają własnego sprzętu do rozładowania tak przygotowanej kiszonki. Dlatego przed zamówieniem wysłodków koniecznie zapytajmy o wszystkie sprawy związane z przywiezieniem i rozładunkiem wysłodków do naszego gospodarstwa.

Redakcja KalendarzRolnikow.pl Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj