Jak bezpiecznie pozbyć się kleszcza?

Zagrożenie ugryzieniem przez kleszcza dotyczy terenu całego kraju. Aktywność kleszczy występuje w teorii między majem a listopadem, a najwięcej zachorowań notuje się w czasie żerowania nimf – od maja do sierpnia. W teorii, bo w tym roku, ze względu na wysokie temperatury, pajęczaki pojawiły się już w lutym.

Nie tylko w lesie

Dorosły, głodny kleszcz ma zaledwie kilka milimetrów, a mimo to jest bardzo niebezpieczny. Ofiarami (także śmiertelnymi) chorób, jakie przenosi mogą być ludzie, zwierzęta domowe oraz gospodarskie.

Samica kleszcza składa nawet 20 tys. jaj. Pajęczaki są bardzo odporne – głodne są w stanie przetrwać w odrętwieniu 800 dni. Łatwo się przystosowują – żerują na ponad 300 gatunkach ssaków (głównie na gryzoniach) i ptaków, będących „magazynami” krętków wywołujących boreliozę. 

I choć to właśnie borelioza jest chorobą najczęściej przenoszoną przez kleszcze, zwykle dochodzi do zarażenia także innymi  chorobotwórczymi mikroorganizmami przenoszonymi przez te pajęczaki (tzw. koinfekcji). 

Jak zabezpieczyć się przed kleszczami

• Możliwie szczelnie okrywaj ciało (koszula z długimi rękawami, spodnie z długimi nogawkami, kryte buty, wysokie skarpety – nie muszą być grube, żeby skutecznie ochro-nić – wskazane jest także nakrycie głowy), 
• o odpowiedni strój zadbaj zwłaszcza podczas prac polowych, pracy w lesie, zbierania owoców runa leśnego,
• nie siadaj bezpośrednio na trawie, na zwalonych drzewach,
• unikaj spacerów w wysokiej trawie, zaroślach – wybieraj przetarte ścieżki,
• zachowaj szczególną ostrożność na terenach masowego występowania kleszczy i w sezonie ich wzmożonej aktywności,
• stosuj środki odstraszające kleszcze – zawsze zgodnie z instrukcją producenta,
• uważnie sprawdzaj ciało swoje i swoich dzieci po powrocie do domu.

Dostępne niemal w każdym sklepie czy aptece chemiczne środki odstraszające są ważnym elementem profilaktyki chorób odkleszczowych. Można je stosować i u ludzi, i u zwierząt. Repelenty do stosowania przez ludzi są dostępne w formie sprayów, żeli, kremów, a nawet nasączonych plastrów i opasek.

Gdzie jest kleszcz

Po każdym powrocie do domu należy dokładnie obejrzeć swoje ciało. Szczególnie uważnie trzeba obejrzeć miejsca najchętniej wybierane przez kleszcze – m.in. zgięcia łokci, kolan, pod pachami, w pachwinach, za uszami. Jeśli mimo stosowania odpowiedniej odzieży i środków odstraszających znajdziemy kleszcza wbitego w skórę, należy go prawidłowo i szybko usunąć. 

Usuwamy kleszcze

Oto kilka prostych zasad:

• w razie jakichkolwiek wątpliwości, urwania odwłoka, pojawienia się rumienia lub innych niepokojących objawów, zgłoś się do lekarza,
• nie smaruj kleszcza tłuszczem, masłem, benzyną czy jakąkolwiek inną substancją (kleszcz oddycha tchawkami położonymi na odwłoku – ich zatkanie powoduje, że pajęczak się dusi i wymiotuje wprost do wnętrza ciała),
• nie przypalaj kleszcza, nie podrażniaj go,
• nie łap kleszcza w najgrubszym miejscu, za odwłok (może spowodować oderwanie odwłoka i pozostawienie w skórze główki),
• nie wykręcaj, nie szarp na boki,
• jeśli kleszcz wbił się w trudno dostępnym miejscu, poproś o pomoc drugą osobę,
• uchwyć kleszcza pęsetą lub specjalnym przyrządem do usuwania kleszczy, można też podważyć kleszcza sterylną igłą,
• złap kleszcza tuż przy skórze, możliwie najbliżej główki,
• pociągnij lekko, ale zdecydowanie i prostopadle do skóry, wyciągając kleszcza,
• dokładnie obejrzyj wyciągniętego pasożyta, sprawdzając, czy nie został rozerwany (ma główkę i odnóża),
• zgnieć kleszcza, wyrzuć go i dokładnie umyj ręce, 
• przemyj miejsce po ukąszeniu środkiem dezynfekującym (np. spirytusem), a następnie przez kilka dni obserwuj, czy nie pojawiają się niepokojące objawy (opuchlizna, rumień).

Czy to rumień?

Rumienia nie należy mylić z odczynem, który pojawia się na skórze po ukąszeniu przez kleszcza. Odczyn, w przeciwieństwie do rumienia, pojawia się już w momencie przegryzienia skóry. Znika po kilku dniach od usunięcia pasożyta. To zwykle niewielkie zaczerwienienie o jednolitej barwie, bez charakterystycznych kręgów.

Rumień wędrujący

U 30–40% osób zakażonych boreliozą, w miejscu ukąszenia pojawia się tzw. rumień wędrujący. To odpowiedź organizmu na rozprzestrzeniające się krętki. Najczęściej jest to koncentryczna, czerwona plama o różnej średnicy (zwykle ok. 5 cm). Środek rumienia jest znacznie bledszy od zewnętrznego obwodu. Rumień pojawia się kilka dni po ugryzieniu i znika po krótkim czasie bez śladu. Zniknięcie rumienia nie oznacza końca choroby. Jego pojawienie się jest wskazaniem do natychmiastowej wizyty u lekarza.

Chroń swoje zwierzęta

Kleszcze są groźne także dla zwierząt domowych. Niezabezpieczone repelentami psy stają się ofiarami kleszczy, które mogą zakazić je m.in. babeszjozą. Babeszjoza sprawia, że zarażony nią pies staje się apatyczny, nie chce jeść, gorączkuje, ma wymioty, biegunkę oraz trudności z oddychaniem. Chorobie można zapobiegać, stosując u psów środki chemiczne nakraplane na skórę, w sprayu, w formie obroży lub szczepiąc, po konsultacji z weterynarzem. Nieleczona choroba prowadzi do śmierci psa w cierpieniu. Chorobami odkleszczowymi są zagrożone również koty. Kleszcze przenoszą na nie hemobartonelozę (niedokrwistość zakaźną). Jej charakterystyczne objawy to m.in senność, osłabienie, spadek koncentracji i brak apetytu. 
Aby chronić zwierzęta, stosujemy repelenty i pamiętamy o przeglądaniu skóry czworonożnych domowników i usuwaniu z niej pasożytów.

Krowy, owce gołębie

Zwierzęta gospodarskie (krowy, owce, kozy), choć zwykle nie chorują na choroby odkleszczowe, to mogą je przenosić na ludzi. Na wsiach wiele osób hoduje gołębie. Są one narażone na ugryzienia kleszczy i przenoszą zarówno same pasożyty, jak i choroby odkleszczowe. Tak, jak w przypadku innych zwierząt, ważne jest zachowanie wysokiego poziomu higieny i środków ostrożności w kontaktach z nimi.

Agnieszka Siegel Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. LODR prowadzi doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mające na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.Realizacja zadań uwzględnia kierunki rozwoju wyznaczone w regionalnych i lokalnych programach rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, ustalonych przez właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego.   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj