Szkodniki w uprawie soi - jak je zwalczać?

Ich szkodliwość zależy od:

• warunków pogodowych,
• kondycji rośliny,
• fazy rozwojowej oraz
• sposobu prowadzenia uprawy.

Zwiększona presja szkodników ma miejsce podczas stosowania uproszczeń uprawowych, przy niewłaściwym zmianowaniu, braku izolacji przestrzennej. Dlatego ważny jest prawidłowy monitoring najważniejszych gatunków szkodników, ich rozpoznawanie, określanie progów ekonomicznej szkodliwości oraz optymalnych terminów zwalczania.

Najważniejsze obecnie szkodniki soi to:

• oprzędzik wielożerny,
• oprzędzik pręgowany,
• mszyca trzmielinowo-burakowa,
• mszyca grochowa,
• śmietka kiełkówka,
• zmienniki.

W uprawie soi z oprzędzików najczęściej spotyka się pręgowanego i wielożernego. Są to chrząszcze, które żywią się wegetatywnymi częściami roślin. Mogą zagrażać roślinom soi w okresie wiosennym i wczesnoletnim, zwłaszcza podczas upalnej i suchej pogody. Żerując uszkadzają lub całkowicie niszczą kiełki wschodzących roślin. Wielkość szkód zależy przede wszystkim od liczby chrząszczy, terminu ich masowego pojawu oraz od fazy rozwojowej roślin. Szkodliwe są także larwy oprzędzików, które zakłócają w brodawkach korzeniowych proces wiązania azotu atmosferycznego. Przy dużej liczebności larw dochodzi do obniżenia plonu ze względu  na słabszy wzrost roślin oraz wytwarzanie mniejszej liczby strąków z gorzej wypełnionymi nasionami.

Mszyce w największym nasileniu występują w okresie od zawiązywania pąków kwiatowych do wytworzenia strąków. Żerowanie tych drobnych owadów ssących objawia się zahamowaniem wzrostu oraz zniekształceniem lub całkowitym ograniczeniem rozwoju liści i młodych pędów. Wzrostowi populacji mszyc sprzyja sucha i ciepła pogoda oraz wysokie nawożenie azotem.

Zmienniki, podobnie jak mszyce, wysysają soki powodując deformację. Mogą żerować na różnych częściach roślin: liściach, zawiązkach kwiatów i owoców oraz na wierzchołkach pędów. W okresie wegetacji występują dwa pokolenia szkodnika. W pierwszym pokoleniu (na początku wegetacji) jest ich z reguły mało. Liczebność drugiego pokolenia (w okresie letnim) może być jednak znacząca. Ich szkodliwość wzrasta przy ciepłej i suchej pogodzie.

Tarczówkowate – to owady długości 10-12 mm, odżywiające się sokami roślin – w miejscach nakłuć tworzą się nekrotyczne plamki. Owady te w czasie obrony wydzielają nieprzyjemny zapach, a ich charakterystyczną cechą jest tarczka sięgająca do połowy odwłoka. Ich szkodliwość obecnie jest niewielka.

Poza bezpośrednimi szkodami wywołanymi przez nakłucia i wysysanie soków pluskwiaki (mszyce, tarczówkowate i zmienniki) są także niebezpieczne pośrednio – przenoszą bowiem choroby wirusowe oraz ułatwiają wnikanie do tkanek roślin bakterii i zarodników grzybów powodujących groźne choroby.

Wzrasta zagrożenie ze strony szkodników glebowych, głównie rolnic, drutowców i pędraków. Wydaje się, że największe przynoszą rolnice. Te wielożerne szkodniki spotyka się także w uprawach soi. Są to gąsienice motyli, które obserwuje się przez cały okres wegetacji. Kryją się w glebie i tam żerują na korzeniach lub wychodzą w nocy na powierzchnię i podgryzają rośliny, powodując ich przewracanie. Charakterystyczną cechą gąsienic jest ich spiralne zwijanie się w czasie spoczynku lub w razie zaniepokojenia. Rolnice najlepiej rozwijają się podczas suszy i wysokich temperatur. Okres ten przypada w maju. W większej liczebności występują na glebach lekkichi zachwaszczonych.

Strąkowcowate – uszkadzają strąki w czasie wegetacji i nasiona w magazynie. Prawie każdy gatunek roślin bobowatych ma swojego własnego strąkowca – na nasionach soi może żerować strąkowiec sojowy. Są to niewielkie chrząszcze długości 2-5 mm, które składają jaja na młodych strąkach. Po wylęgnięciu larwy wgryzają się do strąków, a następnie do nasion, w których odbywa się dalszy ich rozwój. Kiedy chrząszcze opuszczają nasiona, możemy zaobserwować regularne, okrągłe otwory. Nasiona, które ulegną uszkodzeniu, nie nadają się na materiał siewny, gdyż z reguły nie kiełkują.

Śmietka kiełkówka (larwy) wgryza się do wnętrza kiełkujących nasion i uniemożliwia ich wschody. Może uszkadzać także stożek wzrostu, co powoduje szybkie zamieranie roślin. Większą szkodliwość larw można zaobserwować podczas chłodnej pogody, kiedy kiełkowanie nasion jest wolniejsze.

Podstawową rośliną żywicielską omacnicy prosowianki jest kukurydza. Jednak gąsienice tego motyla mogą żerować na ponad 200 gatunkach roślin, w tym, m.in., na soi oraz wielu chwastach. Szkodnik ten wgryza się do pędu głównego, osłabiając jego właściwości mechaniczne, co prowadzi do łamania się łodyg i wylegania roślin.

Szkodniki w soi możemy zwalczać chemicznie. Jednak ograniczenie występowania, szczególnie zapobieganie masowemu pojawianiu się szkodników, możemy uzyskać także innymi metodami, np. przestrzegając zasad prawidłowej agrotechniki, a przede wszystkim poprzez:

• stosowanie odpowiedniego płodozmianu
• odchwaszczanie plantacji i usuwanie resztek pożniwnych (miejsce zimowania wielu szkodników, np. rolnic, omacnicy prosowianki)
• wykonywanie głębokiej orki i częste spulchnianie gleby w celu ograniczenia występowania szkodników glebowych
• uprawę międzyplonów
• stosowanie zrównoważonego nawożenia