Święto Trzech Króli, czyli dawny szczodry dzień

Szczodry wieczór

Szczodrym wieczorem nazywano wigilię święta Objawienia Pańskiego, zwanego w Polsce Świętem Trzech Króli. Był to czas zabaw i spotkań towarzyskich. Rodziny zbierały się wówczas na wspólnym śpiewaniu kolęd oraz biesiadowaniu. Na kolację spożywano wtedy tradycyjne pierogi z sera lub tzw. sójki, czyli pieczone w piecu chlebowym pierogi z kapusty czy buraków i kaszy jaglanej. 

Szczodry wieczór to też wyjątkowy czas dla dzieci, które otrzymywały wtedy drobne upominki, orzechy i jabłka. 

Szczodry dzień

Szczodrym dniem nazywano dzień Objawienia Pańskiego, czyli popularne Święto Trzech Króli. To najstarsze ze świąt chrześcijańskich, z jęz. greckiego zwane też Epifania, czyli Objawienie Zbawiciela Świata. 

Trzej Mędrcy…

Nowy Testament nie wymienia liczby mędrców, nie nazywa ich też królami. Przynieśli oni trzy dary, więc można przypuszczać, że było ich trzech. Królami nazywamy ich głównie ze względu na słowa Psalmu 72: Królowie Tarszyszu i wysp przyniosą Mu dary. W IX wieku Mędrcom nadano imiona – Kacper, Melchior i Baltazar. 

Na pamiątkę darów, jakie Mędrcy ofiarowali Chrystusowi, pod koniec średniowiecza, zaczęto w kościołach święcić złoto, żywicę jako kadzidło i mirrę (polska mirra to ziarenka jałowca). 

Dziś 6. stycznia w kościołach święci się kredę, którą później na drzwiach domów piszemy C+M+ B oraz zapis liczbowy danego roku. Litery zwykle odczytuje się jako inicjały Trzech Króli, jednak najsłuszniejsze jest odczytanie ich jako błogosławieństwa dla domu: Christus Mansioni Benedicta - „Niech Chrystus błogosławi temu domowi”. Dawniej, na wsiach kredą oznaczano także drzwi obory, aby zapewnić dobrobyt swojemu obejściu. 

W Dzień Trzech Króli rozpalano również ogień w piecu - od ognia kadzidła przyniesionego z kościoła. Gospodarz okadzał całe gospodarstwo, aby zapewnić szczęście i dostatek. Szczodrego dnia po obiedzie urządzano święto króla migdałowego. Spożywano wtedy rogaliki z mąki pszennej, w jednym ukryty był migdał – komu przypadł, ten zostawał „królem migdałowym” i musiał pierwszy urządzić zabawę lub polowanie. 

Na polskich wsiach obserwowano również pogodę w dzień Trzech Króli, bo według starego przysłowia:

Na Trzech Króli słońce świeci, wiosna do nas pędem leci.

W dzień Trzech Króli kończył się także czas polskich Godów, a zaczynał okres zapustów, czyli karnawał. 

Więcej ciekawych informacji na temat dawnych ludowych tradycji i zwyczajów, znajdziesz w książce Rok polski w życiu, tradycji i obyczajach ludu, którą można zamówić na stronie księgarni WDR. 

Źródło: J. Uryga, Rok polski [...], Włocławek 2013, s. 84-86.

Redakcja KalendarzRolnikow.pl     Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj