Murarka ogrodowa - przyjaciółka sadów i ogrodów. Jak zimuje?

Murarka ogrodowa należy do pszczół nie budujących gniazd samodzielnie, ale zakładających je w istniejących szczelinach o podłużnym kształcie – pustych łodygach roślin, szczelinach pod korą drzew, korytarzach w drewnie pozostawionych przez larwy chrząszczy i tym podobnych miejscach. Optymalna średnica takiej szczeliny to ok. 7–8 mm. Gniazdo składa się z szeregu leżących jedna za drugą komórek, przedzielonych budowanymi przez samicę z błota poprzecznymi ściankami. Ścianki, podobnie jak u wielu innych gatunków błonkówek budujących gniazda o podobnej architekturze, są asymetryczne – strona ścianki skierowana do wewnątrz gniazda jest gładka i wklęsła, a strona skierowana na zewnątrz – chropowata i prosta lub wypukła. Wewnątrz komórki samica umieszcza pokarm dla larwy w postaci pyłku z domieszką nektaru, uformowanego w kulę, oraz składa jedno jajo. W gnieździe, zależnie od jego długości, może znajdować się kilka – kilkanaście komórek. Pierwsza komórka od wejścia do gniazda często jest pozostawiona pusta. Jej funkcja jest związana z ochroną przed pasożytami oraz buforowaniem zmian temperatur wewnątrz gniazda. (źródło Wikipedia)

Drzwi szeroko otwarte

Przechowywanie kokonów w lodówce ma poważną wadę. Otóż, lodówki są zwykle ustawiane w ogrzewanych pomieszczeniach i przy niewielkiej hodowli murarek, wykorzystywane są również do innych celów, np. do przechowywania żywności. Takie lodówki są dość często otwierane i zamykane. Po otwarciu drzwi temperatura wewnątrz urządzenia wzrasta do kilkunastu stopni. 

Agregat po godzinach 

Po zamknięciu drzwi agregat, po kilku godzinach pracy, obniża temperaturę do 3-4 °C. Ponowne otwarcie lodówki powoduje powtórny wzrost temperatury wewnątrz. I tak wielokrotnie. Takie wahania temperatury są dla murarek (zwłaszcza samców) sygnałem, że rozpoczyna się wiosna, bo właśnie wiosną obserwujemy skoki temperatury do kilkunastu stopni w dzień i nocne ochłodzenia poniżej zera. W związku z wahaniami temperatury, podczas przechowywania kokonów murarek w lodówkach, często można zaobserwować wygryzanie się samców nawet w styczniu. 

Mniej niż zero

Tymczasem temperatura do 10 °C podczas zimowli nie pogarsza przeżywalności pszczół oraz nie powoduje ich przedwczesnego wygryzania się. Spadki temperatury w pomieszczeniu z przechowywanymi kokonami poniżej zera nie mają negatywnego wpływu na przeżywalność owadów, bo w naturalnych warunkach życia kolonie murarek tolerują spadki temperatury nawet do minus 20 °C.

Kokon zabezpieczony

Dlatego wydobyte z gniazd kokony, umieszczone w tekturowych pudełkach mogą być przechowywane np. w nieogrzewanych budynkach izolowanych styropianem. Styropian zabezpiecza pomieszczenie z kokonami przed drastycznymi spadkami temperatury zimą oraz przed nagłym wzrostem temperatury wiosną. Dobrymi miejscami są też chłodne, np. ziemne piwnice oraz przechowalnie owoców (wy-
łączając oczywiście przechowalnie z kontrolowaną atmosferą). 

Niezbyt gruba warstwa

W każdym przypadku należy zwrócić uwagę na zabezpieczenie oprzędów przed gryzoniami. Pamiętajmy też, że warstwa kokonów w jednym pudełku nie powinna przekraczać kilku centymetrów. Gruba warstwa kokonów może powodować wzrost temperatury wewnątrz pudełka i wpływać na przedwczesne wygryzanie się owadów. Także przygotowując kokony do wysyłki, pamiętajmy o tym, aby ich warstwa nie była zbyt gruba. 

Wolność w kwietniu

Kokony przechowane przez zimę w opisanych warunkach wystawiamy na plantacje, z odpowiednią ilością materiału gniazdowego (700 trzcinowych rurek na 1000 kokonów), w pierwszej połowie kwietnia. Robimy to nie później niż na 2 tygodnie przed przewidywanym początkiem kwitnienia roślin.
Murarki ogrodowe są aktywne mniej więcej od początku kwietnia (zależnie od przebiegu temperatury wiosną) do końca maja. Resztę roku dorosłe postaci pszczół spędzają wewnątrz kokonów, czekając do kolejnej wiosny. Jak z nimi postępować, żeby owady doczekały do następnego sezonu w dobrej kondycji? 
Cykl rozwojowy murarki ogrodowej rozpoczyna się wiosną, gdy temperatura w dzień sięga około 15 °C. W naturalnych warunkach może to mieć miejsce już na początku kwietnia. Jako pierwsze z kokonów wygryzają się samce. Samice wychodzą 7-10 dni później. Po zapłodnieniu przez samce rozpoczynają budowę gniazd. 

Pierwsza przegroda

Pierwszą czynnością jest wykonanie przegrody z wilgotnej gliny lub błota. Następnie samice zbierają pyłek (ok. 200 mg w każdej komórce), na którym składają jajeczko i budują kolejną przegrodę oddzielającą następną komórkę. Z jaja wygryza się larwa, która rozpoczyna żerowanie na zgromadzonym pyłku. Po zjedzeniu całego pyłku, larwa przędzie kokon, wewnątrz którego w kolejnych tygodniach następuje przepoczwarzenie się owada. Pod koniec lata wewnątrz kokonów znajdują się już dorosłe postaci pszczół, które jako imago oczekują wiosny następnego roku. 

Rurki do jesieni

Zasiedlone przez murarki rurki gniazdowe należy pozostawić na miejscu do jesieni. Wstrząsy towarzyszące przenoszeniu lub przewożeniu skrzynek gniazdowych w trakcie żerowania larw mogą powodować ich odpadanie od pokarmu i zamieranie. 
Najlepiej zabrać zasiedlone gniazda z miejsca stacjonowania nie wcześniej niż w połowie września. 

Podejrzane komórki bez kokonów

W celu uzyskania maksymalnego przyrostu populacji murarek w następnych latach, konieczne jest rozłupywanie trzcinowych gniazd, wydobywanie i przenoszenie do zimowli tylko dobrze rozwiniętych kokonów, bez oznak pasożytowania, jakimi mogą być okrągłe otwory w oprzędach. 

Podczas wydobywania kokonów z gniazd należy zwrócić szczególną uwagę na komórki, w których nie ma kokonów, a które niemal w całości są wypełnione przez jasnobrunatne skupisko małych roztoczy (Chaetodactylusosmiae), które namnożyły się na pyłku gromadzonym przez samice murarki. 

Jeżeli pomiędzy kokonami znajdują się spasożytowane komórki, oprzędy należy wyjmować ostrożnie, by na ich powierzchnię nie dostały się roztocza.

Nadchodzi zima

Przechowywanie oprzędów murarek przez zimę nie jest szczególnie kłopotliwe. Wystarczy spełnić kilka warunków, żeby pszczoły przezimowały w dobrej kondycji i wygryzły się w zadowalającej liczbie. Już w czasie zabierania zasiedlonych gniazd z uprawy, należy zaplanować miejsce do ich przechowywania. Pomieszczenie powinno być chłodne. 

Przechowywanie gniazd w ogrzewanych budynkach do czasu wydobywania kokonów, np. w grudniu lub styczniu, może prowadzić do zamierania pszczół w oprzędach. Ogrzewane pomieszczenia charakteryzują się zwykle niską wilgotnością powietrza, co sprawia, że kokony w trzcinowych rurkach wysychają. Ponadto każdy dorosły owad zimujący w oprzędzie ma w odwłoku odłożony zapas ciała tłuszczowego na zimę. 

Zbyt wysoka temperatura podczas zimowli wpływa na przyspieszenie metabolizmu owada, co może doprowadzić do zużycia całego zapasu ciała tłuszczowego przed nastaniem wiosny i śmierci pszczoły. 

Agnieszka Siegel Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu realizuje na obszarach wiejskich województwa dolnośląskiego zadania z zakresu doradztwa rolniczego. Podstawowym zadaniem Ośrodka jest doradztwo rolnicze, obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mającego na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj