W Unii Europejskiej w latach 1993–2016 areał upraw zwiększył się czterokrotnie, również w Polsce obserwuje się rozwój tej dziedziny produkcji.
Konopie - uprawa
Konopie – to roślina wielorakiego wykorzystania. Wyróżnia się trzy podstawowe kierunki w ich uprawie i wykorzystaniu: na włókno, paździerze i nasiona. Można z nich wytworzyć 25 tys. różnych produktów: od żywności (np.: olej konopny i suplementy diety, nasiona dodawane do sałatek) przez farmację i kosmetykę (np. leki, opatrunki, odzież wspomagająca leczenie chorób dermatologicznych) po wykorzystanie w przemyśle włókienniczym, celulozowo-papierniczym, budownictwie oraz w produkcji elementów konstrukcyjnych w środkach transportu lądowego, wodnego i powietrznego.
Rośliny konopne jako biomasa stanowią cenne źródło energii i mogą być stosowane do produkcji bioetanolu drugiej generacji, jako dodatek do paliw płynnych. Ponadto konopie przemysłowe można uprawiać na terenach zdegradowanych, by je rekultywować i przywrócić żyzność gleby.
Rozwojem i propagowaniem upraw konopnych w Polsce zajmuje się Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu, który wprowadził kilka odmian dostosowanych do naszych warunków glebowo- -klimatycznych. Instytut opracował również Program Konopny, w ramach którego rolnicy mogą podpisać umowę kontraktacyjną na uprawę konopi na cele nasienne. Instytut zapewnia wtedy kwalifikowany materiał siewny, wsparcie agrotechniczne, pomoc w dokonaniu zgłoszeń urzędowych oraz zakup całego plonu wg ustalonych cen.
Polskie odmiany konopi włóknistych można siać na terenie całego kraju. Sama ich uprawa jest niejako z natury ekologiczna, ponieważ nie trzeba ich odchwaszczać – są bowiem konkurencyjne dla chwastów. Szkodniki i choroby występują sporadycznie i na pojedynczych roślinach, a zawarte w nich olejki eteryczne skutecznie odstraszają inne pasożyty, więc żadne chemiczne środki ochrony roślin nie są potrzebne.
Co warto wiedzieć?
Warunkiem uzyskania wysokich plonów jest dobre stanowisko, ponieważ wymagają gleb żyznych i głębokich, o uregulowanych stosunkach wilgotnościowych, zasobnych w składniki pokarmowe i próchnicę, o obojętnym odczynie – optymalne pH 7,1-7,6. Dobrym przedplonem pod konopie są: okopowe na oborniku, wieloletnie motylkowe i dobrze plonujące zboża. Podstawowym zabiegiem jest orka zimowa na głębokość 25 cm. Wiosną ograniczamy się do spulchniania wierzchniej warstwy gleby i niszczenia kiełkujących chwastów oraz przykrycia nawozów, np. agregatem, broną czy kultywatorem. Konopie wymagają też wysokiego nawożenia naturalnego (kompost, obornik) oraz mineralnego w dawkach uzależnionych od zasobności gleby i przedplonu (do 70 N kg/ha, 70-90 P2O5 kg/ha oraz 100-160 K2O kg/ha); 60% dawki nawozów fosforowych i potasowych można zastosować jesienią pod orkę.
Termin siewu uzależniony jest od warunków pogodowych, najlepszy pod koniec siewu zbóż jarych i po rozpoczęciu siewu kukurydzy. W celu uzyskania wyrównanego wzrostu roślin nasiona powinny być umieszczone na równej głębokości (2-3 cm).Gęstość siewu jest uzależniona od celu uprawy: na nasiona 10-15 kg/ha, na słomę 30 kg/ha, na biomasę i celulozę 40-50 kg/ha, a z przeznaczeniem na włókno – 50-60 kg/ha. Najważniejszymi zabiegami pielęgnacyjnymi jest niszczenie skorupy glebowej, jej spulchnianie w początkowym okresie wzrostu oraz usuwanie z pola osobników męskich przed czasem ich pylenia. Trzeba bowiem wiedzieć, że konopie są z reguły roślinami rozdzielnopłciowymi dwupiennymi, co oznacza, że występują osobniki żeńskie – głowacze i męskie – płaskonie, które różnią się rytmem wzrostu i rozwoju, np. szybkością dojrzewania. Dla zachowania jednopienności uprawy i wyższego plonu usuwa się płaskonie.
Największe problemy, ze względu na niedostatecznie rozwinięty park maszynowy, może powodować zbiór. Pochłania on około 70-85% nakładów robocizny ogółem, dlatego też jego technologia powinna zapewniać dużą wydajność pracy przy małych nakładach robocizny i małej energochłonności.
Obecnie w zależności od poziomu wyposażenia technicznego znane są trzy metody:
• zbiór dwufazowy przy użyciu kosiarki ścinającej całe rośliny, które są dosuszane na polu, ułożone w stożki lub warkocze, dzięki czemu dojrzewają również nasiona w górnej części wiech i nie ma osypywania się nasion
• zbiór dwufazowy przy użyciu kosiarki ścinającej wiechy; w tym przypadku potrzebna jest suszarnia pozwalająca dosuszyć rośliny przed omłotem
• zbiór jednofazowy kombajnem, pozwalający na równoczesny omłot osobno ścinanych wiech i następnie ścinanie łodyg; niestety, przy tym sposobie występują największe straty nasion.
Plony nasion na plantacjach nasiennych wahają się od 6 do 12 dt/ha, a słomy odziarnionej około 80 dt/ha, z której można wydobyć co najmniej 20 dt gorszej jakości włókna.
Polskie odmiany konopi nie stanowią zagrożenia narkotycznego, ponieważ zgodnie z wymogami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zawierają poniżej 0,2% substancji halucynogennych Δ9THC. (Tetrahydrokannabinol (THC) – organiczny związek chemiczny z grupy kannabinoidów, izomer kannabidiolu i główna substancja psychoaktywna zawarta w konopiach. Najczęściej mówiąc o THC, mówi się o izomerze o nazwie (–)-transΔ9-tetrahydrokannabinol).
Prawo i zezwolenia
Podstawowym aktem prawnym regulującym warunki legalnej uprawy konopi w Polsce jest ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (DzU z 2005 r., nr 179, poz. 1485 z późniejszymi zmianami) oraz przy uprawie na nasiona – ustawa o nasiennictwie z 9 listopada 2012 r. (DzU. 2012, poz. 1512 z późniejszymi zmianami).
Producent chcący uprawiać konopie zobowiązany jest do uzyskania zezwolenia z urzędu gminy lub miasta właściwego dla położenia plantacji. Musi złożyć wniosek do urzędu zawierający: dane osobowe, miejsce zamieszkania i adres, informację o odmianie, powierzchni uprawy, numerze działki ewidencyjnej w ewidencji gruntów i budynków, informację o rodzaju umowy, celu uprawy. Dodatkowo także oświadczenie, że nie był karany za popełnienie przestępstwa dotyczącego uprawy i zbioru ziela konopi innych niż włókniste oraz uprawy konopi włóknistych wbrew przepisom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Powinien on dotrzeć do gminy z odpowiednim wyprzedzeniem, tj. w październiku, listopadzie w roku poprzedzającym uprawę.
Tabela 1. Charakterystyka odmian konopi włóknistych z doświadczeń hodowlanych i porównawczych
z Zakładu Doświadczalnego OZD Pętkowo, średnie z lat 2013–2016
|
Wyszczególnienie
|
Jednostka masy
|
Odmiana
|
|
Białobrzeskie
|
Beniko
|
Tygra
|
Wojko*
|
Henola
|
Rajan
|
|
Plon ogólny przy 15% wilgotności
|
dt/ha
|
232,7
|
204,8
|
228,0
|
226,2
|
146,1
|
225,2
|
|
Plon słomy odziarnionej przy 15% wilgotności
|
dt/ha
|
199,18
|
181,42
|
191,19
|
199,95
|
105,96
|
205,31
|
|
Plon nasion przy 9% wilgotności
|
dt/ha
|
8,03
|
5,53
|
8,7
|
3,52
|
14,43
|
1,84
|
|
Data początku kwitnienia
|
-
|
24.07-27.07
|
26.07-30.07
|
20.07-25.07
|
25.07-30.07
|
20.06-01.07
|
07.08-08.08
|
|
Data początku dojrzewania
|
-
|
25.08-28.08
|
26.08-30.08
|
22.08-28.08
|
25.08-30.08
|
23.07-05.08
|
06.09-09.09
|
* Wojko – wyniki podano tylko dla lat 2015–2016
Tabela 2. Wykaz odmian konopi włóknistych zarejestrowanych w Krajowym rejestrze (KR)
w Centralnym Ośrodku Badań Odmian Roślin Uprawnych
|
Odmiana
|
Data rejestracji
|
Kierunek użytkowania
|
|
Białobrzeskie*
|
1967
|
nasiona, słoma
|
|
Beniko*
|
1985
|
włókno, słoma
|
|
Tygra*
|
2007
|
nasiona, słoma, wczesna
|
|
Wielkopolskie*
|
2009
|
biomasa
|
|
Wojko*
|
2011
|
nasiona, słoma
|
|
Rajan*
|
2014
|
biomasa, nasiona
|
|
Henola*
|
2017
|
nasiona, olejki eteryczne, wczesna
|
|
Glyana**
|
2017
|
włókno, nasiona, wczesna
|
* Odmiany zgłoszone do KR przez IWNIRZ POZNAŃ
** Odmiana zgłoszona do KR przez Olimax NT Sp. z o.o.
Ważne!
Należy pamiętać, że w Polsce zabroniona jest uprawa konopi indyjskich, z których wytwarzana jest marihuana. Również pozyskiwany z nasion tych roślin olej (nie mylić z olejem z konopi siewnej, który powszechnie dostępny jest w sklepach ze zdrową żywnością) uważany za skuteczny w różnych schorzeniach, np. nowotworowych, lek naturalnego pochodzenia, jest niedozwolony.
Warto więc poinformować, że polskie prawo stanowi, że kto wbrew przepisom uprawia lub zbiera konopie, z wyjątkiem konopi włóknistych, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli sprawca prowadzi uprawę, która może dostarczyć znacznej ilości słomy makowej, liści koki, żywicy lub ziela konopi innych niż włókniste, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Natomiast, kto wbrew przepisom ustawy uprawia konopie włókniste, podlega karze grzywny (art. 63, 65 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii).
| |
Ewa Kłosińska
Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach
Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach realizuje na obszarach wiejskich województwa łódzkiego zadania z zakresu doradztwa rolniczego. Podstawowym zadaniem Ośrodka jest doradztwo rolnicze, obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mającego na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.
|
_llal.jpg)
