Dlaczego jakość powietrza w Polsce ciągle się pogarsza?

Zła jakość powietrza w Polsce

Oceną jakości powietrza zajmuje się Inspekcja Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Monitoring obejmuje badanie stężeń takich zanieczyszczeń powietrza, jak: dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon, tlenek węgla, benzen, pył PM2,5, pył PM10, metale ciężkie (arsen, kadm, nikiel, ołów), benzo(a)piren. Niestety, Polska ma najbardziej liberalne wśród krajów Unii Europejskiej zasady określania poziomów informowania społeczeństwa o zanieczyszczeniu powietrza. Jednocześnie nasz kraj ma najgorsze powietrze w Europie: zajmujemy 20. miejsce na liście najbardziej skażonych krajów, a wśród 50 miast europejskich o największym stężeniu PM2,5 aż 32 znajdują się w Polsce.

Oprócz wyemitowanego ładunku zanieczyszczeń, duże znaczenie ma pogoda, głównie temperatura powietrza i siła wiatru. W ubiegłym roku miesiącami najtrudniejszymi ze względu na stan powietrza były styczeń i luty.

Co nas truje najbardziej?

W pierwszej kolejności przychodzi na myśl przemysł, ale to nie on jest tu głównym winowajcą. Od lat największym problemem jest ogrzewanie budynków w sezonie jesienno-zimowym. W prawie 4 mln gospodarstw domowych pomieszczenia ogrzewane są poprzez spalanie węgla, którego jakość często pozostawia wiele do życzenia. Pozostaje również powszechny w naszym kraju problem spalania śmieci w piecach domowych. Ogrzewanie domów odpowiada za połowę całkowitej emisji szkodliwych pyłów. 

Drugim powodem pogarszającej się jakości powietrza zimą są pojazdy, których w Polsce zarejestrowanych jest prawie 30 mln – niestety, w większości kilkunastoletnich. Ponadto zimą częściej korzystamy z samochodów, a silniki w niskiej temperaturze emitują więcej spalin.

Groźny smog

Zdaniem naukowców smog jest jednym z większych zagrożeń dla zdrowia. Oddychanie zanieczyszczonym powietrzem zwiększa ryzyko rozwoju astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i zmory naszych czasów, czyli alergii. Medyczne statystyki mówią jasno: problemów zdrowotnych związanych z układem oddechowym przybywa z każdym rokiem. W okresie, gdy jakość powietrza drastycznie się pogarsza, znacząco zwiększa się liczba pacjentów z zawałami serca, udarami mózgu, zaostrzeniami objawów astmy. Zła jakość powietrza przyczynia się do zwiększonej zapadalności na zapalenia oskrzeli i płuc oraz na choroby nowotworowe. Smog ma również negatywny wpływ na układ nerwowy. Najdrobniejsze zanieczyszczenia, określane symbolem PM2,5, w tym metale ciężkie, pokonują barierę krew-mózg i kumulują się w tkance nerwowej, powodując obumieranie komórek mózgu, co prowadzi do demencji. Co roku smog przyczynia się do śmierci około 50 tys. Polaków, głównie z powodu chorób serca i płuc.

Jak się chronić?

Skuteczne rozwiązanie problemu jakości powietrza wymaga działań systemowych, ale zanim problem zostanie rozwiązany, musimy radzić sobie sami. Podczas alarmów smogowych lepiej nie wychodzić z domu i zaniechać wietrzenia mieszkań. Jednak większość osób nie może sobie pozwolić na całodzienne przebywanie w domu. Co w tej sytuacji robić? Można skorzystać z masek antysmogowych – jednak trzeba pamiętać, że zatrzymują one pyły, ale nie gazy, więc nie dają całkowitej ochrony. Poza tym utrudniają oddychanie, więc dla osób cierpiących na choroby układu oddechowego oraz dla małych dzieci raczej nie są wskazane.

W okresie zagrożenia należy zmniejszyć częstotliwość palenia w kominku lub zrezygnować z tej formy ogrzewania. Jeśli nie jest to możliwe, to drewno do spalania powinno być rozłupane i suche, sezonowane co najmniej 2–3 lata pod zadaszeniem. Równie ważny jest sposób rozpalania – zawsze „od góry”, by unikać zadymienia oraz pamiętać o dostępie powietrza. Bardzo ważne jest regularne czyszczenie przewodów kominowych, gdyż osadzona w nich sadza wydziela substancje rakotwórcze.
Dobrze jest mieć w domu sprawny wyciąg kuchenny, zwłaszcza przy kuchence gazowej, której płomienie produkują szkodliwy dwutlenek azotu.

Również jeżdżąc samochodem powinniśmy zadbać o jakość powietrza. W aucie często spędzamy sporą część dnia, a przy głównych ciągach komunikacyjnych jest wysokie stężenie substancji szkodliwych w atmosferze. Koniecznie trzeba regularnie wymieniać filtry powietrza w samochodzie. Jadąc przez zadymione osiedla domów jednorodzinnych lub stojąc w korku, warto przełączyć wentylację na obieg zamknięty.

Na rynku istnieje duży wybór oczyszczaczy powietrza, niektórzy producenci deklarują wysoką ich skuteczność (usuwanie do 99,97% alergenów i zanieczyszczeń). Polskie Towarzystwo Alergologiczne rekomenduje niektóre urządzenia oczyszczające powietrze.

Stan środowiska, w którym żyjemy, jest naszą wspólną sprawą i każdy powinien podjąć wysiłek, by ładunek zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery zmniejszał się. Co to oznacza w praktyce?

Planując budowę domu, przy wyborze ogrzewania powinno się uwzględniać obciążenie systemu grzewczego dla środowiska. Tutaj przychodzi z pomocą szeroka oferta nowoczesnych, wydajnych, przyjaznych środowisku rozwiązań: pompy ciepła, panele na podczerwień, fotowoltaika. Można też zastanowić się nad wymianą starego kotła grzewczego na nowy lub – jeśli istnieje taka możliwość – zamienić go na instalację gazową. Warto zapytać w urzędzie gminy o możliwość dofinansowania takich inwestycji. Wart uwagi jest także program "Czyste Powietrze".
Równie istotne jak wybór systemu ogrzewania jest odpowiednia eksploatacja, czyli ogrzewanie domów odpowiednim paliwem i – co wydawałoby się oczywiste – absolutny zakaz spalania śmieci (które często wynika nie z ubóstwa, ale z braku świadomości). Bardzo ważna jest też termoizolacja budynków, gdyż odpowiednie ocieplenie obiektów przełoży się na ilość zużywanego opału. W mieszkaniu warto wyregulować termostaty kaloryferów. Temperatura do 21°C w dzień i do 19°C w nocy będzie lepsza zarówno dla naszego zdrowia, portfela, jak i dla środowiska.

Ilona Oleś Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Jak uchronić się przed zaczadzeniem?