KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności

WYSZUKIWARKA

Jaka struktura aktywów gospodarstwa jest korzystna?

Opublikowano 04.10.2018 r.
Czy struktura aktywów gospodarstwa rolniczego ma wpływ na wyniki? Jakie proporcje poszczególnych grup majątku są korzystne? Czy pogląd, że najlepiej inwestować w środki trwałe, bo są trwałe i pozostaną na wiele lat, jest zasadny?

W gospodarstwie rolniczym występują różne rodzaje majątku, np. ziemia, budynki, maszyny, zwierzęta, zapasy, gotówka oraz różne rodzaje źródeł finansowania, np. kapitał własny, kredyty, zobowiązania wobec dostawców. Aby ułatwić rozróżnienie pomiędzy różnymi rodzajami majątku i różnymi źródłami finansowania, zbiera się je w grupy. Ułatwia to zarządzanie poszczególnymi wielkościami oraz ocenę finansową gospodarstwa.

Zasoby majątkowe nazywamy aktywami, a źródła finansowania – pasywami. Bilans finansowy (majątkowy) to zestawienie na dany dzień, w określonej formie, w ujęciu wartościowym składników majątku (aktywów) i źródeł finansowania (pasywów). Można i warto go sporządzać, nawet jeśli nie prowadzi się rachunkowości.

Aktywa dzielimy na aktywa trwałe (użytkowane przez kilka czy nawet kilkadziesiąt lat) i obrotowe (zużywają się w okresie krótszym od roku). Pasywa dzielimy na własne źródła finansowania (kapitał własny) oraz obce źródła finansowania, czyli zobowiązania (kapitał obcy). Dopiero zobowiązania dzielą się, podobnie jak aktywa, na długo- i krótkoterminowe, zależnie od tego, czy zostaną spłacone w ciągu 12 miesięcy, czy później.

Aktywa przyjęto zamieszczać w bilansie w kierunku narastającej płynności, a pasywa – narastającej wymagalności (rys. 1).
 

Rys. 1. Schemat bilansu finansowego gospodarstwa rolniczego. Źródło: opracowanie własne.

Płynność aktywów to łatwość, z jaką można je spieniężyć przy zachowaniu realnej wartości. Na przykład, zapas pszenicy jest tą pozycją aktywów obrotowych, która ma powszechny rynek i w naturalny sposób będzie skierowana do sprzedaży, gdy gospodarujący uzna moment za właściwy. Próba sprzedaży budynku wraz z kawałkiem gruntu (aktywa trwałe) nie jest naturalna dla funkcjonowania gospodarstwa, konieczne są też dłuższe przygotowania formalne, a uzyskanie wysokiej ceny wymaga często cierpliwego wieloletniego wyczekiwania. Pod presją pilnych płatności nie da się szybko i efektywnie sprzedawać aktywów trwałych. I jeszcze jedna ważna różnica: wyprzedaż aktywów trwałych (np. ziemi, budynków, maszyn) uszczupla potencjał wytwórczy gospodarstwa i obniża jego zdolności produkcyjne. Natomiast sprzedaż zapasów produktów jest naturalnym elementem cyklu produkcja – sprzedaż.

Wymagalność kapitałów rośnie wraz ze skracaniem okresu, po którym musi nastąpić ich zwrot właścicielowi. Zakup nawozu na fakturę z 14-dniowym terminem płatności oznacza, że dostawca przez ten okres finansuje nasze aktywa i oczekuje zwrotu wierzytelności. Podobnie będzie w przypadku 3-miesięcznego kredytu obrotowego. O takich kapitałach, które mają krótki okres zwrotu, mówimy, że to „gorący pieniądz”. Finansowanie działalności zobowiązaniami krótkoterminowymi może doprowadzić do utraty płynności finansowej. Problem poprawnego finansowania gospodarstwa rolniczego zostanie omówiony przy innej okazji, tu skupimy się na wpływie struktury aktywów na wyniki produkcyjne.

Podstawowe pytanie brzmi: które gospodarstwo o takiej samej wartości majątku, lecz różniące się udziałem aktywów trwałych i obrotowych, będzie miało wyższe wyniki produkcyjne: gospodarstwo z dużym udziałem aktywów trwałych, czy z dużym udziałem aktywów obrotowych?

Rozważmy to na przykładzie. Dwa gospodarstwa dysponują majątkiem tej samej, milionowej wartości (1 000 tys. zł). W gospodarstwie A dominują aktywa trwałe, w B ich udział jest mniejszy, a wyższy aktywów obrotowych. Wskaźniki obrotowości (rotacji) majątku charakteryzują tempo zwrotu zainwestowanych kapitałów. Wartość 0,2 przyjęta dla majątku trwałego oznacza, że pełen zwrot nastąpi po 5 latach. W wielu przypadkach ten okres jest znacznie dłuższy, np. amortyzacja budynków trwa 40 lat i wówczas wskaźnik obrotowości wynosi 0,025. Z kolei wartość 2,0 przyjęta dla majątku obrotowego oznacza, że pełen zwrot nastąpi po pół roku, czyli w roku można wykonać dwa cykle. W przypadku tuczu brojlerów kurzych możliwych jest 6 cykli w roku i wówczas wskaźnik obrotowości wynosi 6,0. Gospodarstwo A, które gros kapitałów ulokowało w wolno krążącym majątku trwałym, uzyska tylko 380 tys. zł produkcji. Gospodarstwo B uzyska aż 920 tys. zł produkcji tylko dlatego, że w stosunku do gospodarstwa A ma większy udział majątku obrotowego. Wzrost udziału majątku obrotowego w aktywach, dzięki dużo wyższym wskaźnikom obrotowości od majątku trwałego, sprzyja wzrostowi produkcji (tab. 1).

Tab. 1. Wpływ struktury majątku na wyniki produkcyjne gospodarstwa

Wyszczególnienie

Gospodarstwo

A

B

Majątek ogółem [tys. zł], w tym:

1000

1000

majątek trwały

900

600

majątek obrotowy

100

400

Wskaźnik obrotowości majątku trwałego

0,2

Wskaźnik obrotowości majątku obrotowego

2,0

PRODUKCJA [tys. zł]

900x0,2 + 100x2 = 380

600x0,2 + 400x2 = 920

 

Źródło: Opracowanie własne na podst. Mańko S. 2015, Analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym. KPODR Minikowo, s. 30.

Badania S. Mańko 1 na grupie polskich gospodarstw o podobnej wartości majątku wykazały, że wraz ze wzrostem udziału majątku trwałego malały nie tylko wyniki produkcyjne, lecz także dochody.

Jak w praktyce kształtuje się struktura majątku gospodarstw rolniczych?

Najogólniej, jest zróżnicowana w krajach Unii Europejskiej i mocno zależy od wielkości ekonomicznej gospodarstwa2. Na przykład, w jednorodnej pod względem specjalizacji grupie gospodarstw polowych (TF15) w Grecji udział aktywów trwałych wynosi około 95%, podczas gdy w piątej klasie wielkości ekonomicznej (ES_5) gospodarstw francuskich – tylko 56%. Regresja liniowa dla polskich gospodarstw polowych pokazuje, że w miarę wzrostu wielkości ekonomicznej udział aktywów trwałych w aktywach ogółem maleje przeciętnie o około 7% na każdą klasę wielkości (rys. 2).
 

Rys. 2. Udział aktywów trwałych w aktywach ogółem w gospodarstwach polowych (TF15) w wybranych krajach Unii Europejskiej w zależności od wielkości ekonomicznej (ES) – średnia dla 2004–2016 Źródło: Obliczenia własne na podstawie http://ec.europa.eu/agriculture/rica/database/report_en.cfm?dwh=SO

Analiza struktury aktywów gospodarstw rolniczych Unii Europejskiej jako całości i wybranych krajów potwierdza silną zależność z wielkością ekonomiczną: gospodarstwa duże mają lepszą od gospodarstw małych strukturę, tj. mają mniej kapitałów „zamrożonych” w aktywach trwałych, a więcej ulokowanych w szybko krążących aktywach obrotowych. Niedoścignionym wzorem jest struktura aktywów gospodarstw francuskich, wypracowana przez lata świadomego oddziaływania agencji rządowych, stowarzyszeń rolniczych i banków. Powinniśmy unikać tego, co obserwujemy w Grecji, a dążyć do struktury majątku gospodarstw rolnych we Francji (rys. 3).

Rys. 3. Udział aktywów trwałych w aktywach ogółem w gospodarstwach rolniczych Unii Europejskiej i w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej (ES) – średnia dla lat 2010–2016. Źródło: Obliczenia własne na podstawie http://ec.europa.eu/agriculture/rica/database/report_en.cfm?dwh=SO

Jak ograniczać udział majątku trwałego w majątku ogółem? Jednym ze sposobów unikania zamrażania kapitału w zakupach ziemi jest wdrożenie rozwiązań prawnych dobrze zabezpieczających interesy właścicieli i dzierżawców (przykładem Francja). Rolnik dzierżawca chce mieć pewność użytkowania gruntu, że przez wiele lat może wykorzystywać ziemię do produkcji pasz dla zwierząt, że nagle nie zostanie z nadmiarem budynków i maszyn. W przypadku inwestycji w budynki należy dążyć do rozwiązań funkcjonalnych i szybko amortyzujących się, co jest możliwe. Aby zmniejszyć udział maszyn w aktywach, można rozważyć inwestycje grupowe lub korzystanie z usług. Wszelkie działania skutkujące zmniejszaniem udziału majątku trwałego na rzecz obrotowego są korzystne.

Wzrost udziału majątku obrotowego w aktywach, dzięki dużo wyższym wskaźnikom obrotowości niż majątku trwałego, sprzyja wzrostowi produkcji i też dochodów. Może stąd bierze się powiedzenie: „Lepszy gram handlu niż kilogram produkcji”. Ponieważ np. wskaźnik rotacji dla typowego sklepu wiejskiego wynoszący tylko 12 dni oznacza, że w skali roku można wykonać około 30 cykli. W rolnictwie możemy o takiej rotacji tylko pomarzyć. Tu wiele procesów determinowanych jest uwarunkowaniami przyrodniczymi: mamy cykl roczny produkcji roślinnej, a w dziale zwierzęcym cykle wynikają z biologii gatunku (stąd np. do wyprodukowania jałówki cielnej trzeba około 25 miesięcy). Nie należy jednak ustawać w wysiłkach poprawiania struktury majątku gospodarstwa rolniczego i pamiętać, że im mniejszy udział aktywów trwałych – tym lepiej.

 

 

 

kontakt1.jpg
dr inż. Tadeusz Sobczyński
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.

 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
Tematy pokrewne:
Działalność nierejestrowana - na czym polega, kto może prowadzić?Działalność nierejestrowana - na czym polega, kto może prowadzić?

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO