Wszystkie systemy utrzymania bydła mięsnego są ściśle powiązane z wypasem. Specyfika i opłacalność produkcji oraz hodowli jest uzależniona od kosztów żywienia. Każdemu hodowcy zależy na tym, aby koszty utrzymania były jak najniższe. Na wybór systemu utrzymania duży wpływ ma rasa i jej odporność na niekorzystne warunki środowiska.
Wyróżnić można następujące systemy utrzymania bydła:
- System pastwiskowy z dostępem do schronienia
Coraz częściej spotyka się tego typu system chowu. Dla systemu pastwiskowego duże znaczenie na dobór odpowiedniej rasy odpornej na choroby i wytrzymałej w niekorzystnych warunkach środowiska oraz niezbyt wymagającej co do jakości paszy.
Zwierzęta muszą mieć zapewnione schronienie osłaniające od wiatru, deszczu i śniegu, z suchą i czystą ściółką. W miesiącach wiosennych i letnich jedyną paszą jest zielonka pastwiskowa, zimą hodowca dostarcza paszę na ogrodzony teren np. kiszonkę z kukurydzy lub sianokiszonkę.
- System pastwiskowo-alkierzowy
Najczęściej stosowany w Polsce system utrzymania bydła mięsnego. Zwierzęta przebywają na pastwisku od wczesnej wiosny do późnej jesieni, a na miesiące zimowe są przepędzane do budynków.
- System alkierzowy z dostępem do wybiegów
System alkierzowy dzieli się na obory wolnostanowiskowe i uwięziowe. W oborach uwięziowych może być stosowany system ściołowy lub bezściołowy. Najczęściej uwięziowo utrzymuje się małe stada w zamkniętych budynkach.
Obory wolnostanowiskowe mogą być zamknięte lub otwarte (z trzema ścianami). W oborach są stosowane różne rodzaje ściółki (głęboka lub płytka ściółka), nachylenia podłogi (o dużym lub małym nachyleniu) i legowiska (indywidualne boksowe, grupowe).
Najlepsze i najczęściej wykorzystywane budynki służące do chowu bydła mięsnego to obory wolnostanowiskowe z głęboką ściółką. W tego typu oborze wyróżnia się część paszową, legowiskową i spacerowo-gnojową. Zużyty obornik usuwa się kilka razy w roku, służy głównie do nawożenia ziemi w gospodarstwach. Obornik spełnia funkcję grzewczą, dzięki fermentacji bakteryjnej.
Obory stanowiskowe lub wolnostanowiskowe
Bydło mięsne, można utrzymywać w oborach stanowiskowych lub wolnostanowiskowych. Najczęściej spotykanym systemem są obory wolnostanowiskowe z głęboką ściółką. Utrzymuje się, że obory stanowiskowe stosowane są w przypadku, kiedy hodowca posiada mniej niż 40 sztuk bydła, a wolnostanowiskowe w przypadku chowu mieszanego (mięso-mleczna obora) lub większej liczby bydła mięsnego, przekraczającej 40–50 sztuk, w warunkach polskich nie jest to regułą, bo już mniejsze stada utrzymywane są w oborach wolnostanowiskowych.
Obory stanowiskowe, inaczej uwięziowe to pomieszczenia z wydzielonymi stanowiskami, w których zwierzęta są uwiązane łańcuchem lub mają założone jarzmo. Opasy mogą być wiązane od masy ciała przekraczającej 150 kg.
Stanowiska uwięziowe występują w postaci ściołowej i bezściołowej. Stanowiska ściołowe powinny być codziennie dościelane świeżą słomą. Stanowiska bezściołowe zazwyczaj są wyposażone w legowisko w postaci maty gumowej lub piasku. Maty gumowe są wygodne dla hodowców pod względem szybkiej i prostej dezynfekcji oraz mycia (np. pod ciśnieniem wody).
Każde stanowisko powinno być wyposażone w poidło (najczęściej jedno na dwa stanowiska), umieszczone około 60 cm od podłogi. Zwierzęta stoją przodem do korytarza paszowego, a po wystawieniu głowy ze stanowiska, mają swobodny dostęp do żłobu lub stołu paszowego. Na stanowiskach dla buhajków można zastosować rynienkę na mocz lub kanalik gnojowo-moczowy, dzięki którym legowisko jest suche. Bukaciarnie dwurzędowe posiadają stanowiska dwóch wielkości – dla bydła o masie do 350 kg i 600 kg.
Wymiary stanowisk nie są standardowe, długość i szerokość dopasowuje się do masy ciała zwierzęcia, wysokości w kłębie oraz rasy (rasy mięsne są dużo większe od krów mlecznych), którą hodowca zamierza utrzymywać. Stanowiska są ustawione obok siebie, ponieważ nie potrzebna jest strefa pomiędzy nimi na podłączanie dojarek, bo krowy nie są dojone.
Obory wolnostanowiskowe dzielą się na ściołowe i beściołowe. Obory bezściołowe posiadają ażurową (najczęściej betonową) podłogę w części paszowej i gnojowej, a w części legowiskowej podłoga jest lita lub wydzielone są legowiska np. z mat gumowych.
Obory wolnostanowiskowe ściołowe to system zapewniający największy komfort ruchu oraz wygodnego wypoczynku zwierzętom. Podobnie jak w systemie bezściołowym obora może być podzielona na kojce. Można wyróżnić kojce boksowe, kombiboksowe i grupowe. W każdym z wydzielonych obszarów zwierzęta mają możliwość swobodnego ruchu.
Obowiązkowo w pomieszczeniach muszą znaleźć się poidła (miskowe – jedno na 10 osobników lub rynnowe). Bydło musi mieć wydzieloną część legowiskową, paszową i gnojową. Część legowiskowa nie musi być podzielona na konkretne legowiska, zwierzęta kładą się według indywidualnego wyboru miejsca. Inaczej jest w przypadku krów mlecznych, gdzie najczęściej stosuje się system legowiskowy ze swobodnym dostępem dla zwierząt.
W oborach wolnostanowiskowych na głębokiej ściółce część paszowa powinna być usytuowana wyżej niż część legowiskowa, tak żeby odchody przesuwały się w stronę legowiskową i nawarstwiały obornik będący jednocześnie miękkim, wytwarzającym ciepło materacem. Poruszanie się zwierząt po oborze, powoduje samoistne zsuwanie się obornika w stronę legowiskową. Poidła powinny być zamontowane blisko korytarza paszowego, tak aby nadmiar wylewającej się wody nie trafiał do ściółki.
Podczas projektowania obory, należy wziąć pod uwagę, czy rasa, którą chcemy hodować posiada rogi, czy będzie dekornizowana (usuwanie rogów) czy też nie. Jeżeli bydło posiada rogi i hodowca nie zamierza go ich pozbawiać, należy powiększyć strefę paszową oraz miejsca, w których zwierzęta się mijają i odpoczywają aż o 20%.
W każdej oborze wolnostanowiskowej powinny znajdować się kojce dla cieląt. Najczęściej cielęta przez pewien czas przebywają z matkami. W momencie kiedy należy rozpocząć skarmianie pasz treściwych, może to być utrudnione przy innych dorosłych krowach. Dlatego utworzono kojec, ustawiony centralnie, do którego cielęta wchodzą kiedy nadchodzi godzina karmienia np. paszą treściwą i wychodzą, aby pić mleko wprost z wymienia. Metalowe szczeble ustawia się na takiej wysokości, aby do kojca mogły wchodzić tylko cielęta. Na jedno cielę rasy mięsnej powinno przypadać minimum 1,5 m2 powierzchni kojca.
Podobnie jak w przypadku bydła mlecznego, cielęta ras mięsnych można utrzymywać w kojcach grupowych oraz prowadzić zimny wychów. Zimny wychów polega na całorocznym utrzymaniu cieląt w kojcach na zewnątrz budynku. W tego typu kojcach stawiane są budki – domki, w których młode mogą się skryć przed niekorzystnymi warunkami środowiska. Obowiązkowo w kojcu powinno znajdować się poidło, żłób oraz drabinka na siano i inne pasze objętościowe. Najczęściej wyściółką takich kojców jest słoma.
Budki wykonane z tworzyw sztucznych lepiej utrzymują ciepło zimą, a kiedy nastaje moment zmiany cielętnika na jałownik, mycie i dezynfekcja jest o wiele prostsza niż w przypadku budek drewnianych. Kojce i domki powinny być ustawione po stronie południowej obory. Budki wykonane z tworzyw sztucznych bardzo dobrze chronią przed wiatrem, przeciągiem oraz deszczem.
Podaję minimalne wymiary stanowisk zebrane w tabelach przy różnych systemach utrzymania bydła mięsnego w oborach:
Minimalne wymiary stanowisk wymagane przy uwięziowym systemie utrzymywania bydła
|
Kategoria zwierząt
|
Wymiary stanowiska w centymetrach
|
|
Długość
|
szerokość
|
|
Krowy i jałówki powyżej 7 miesiąca cielności
|
160
|
110
|
|
Jałówki powyżej 6 miesiąca życia do 7 miesiąca cielności
|
150
|
100
|
|
Bydło opasowe o masie ciała do 300 kg
|
130
|
80
|
|
Bydło opasowe o masie ciała powyżej 300 kg
|
145
|
95
|
|
Buhaj dorosły
|
240
|
140
|
Minimalne wymiary boksów legowiskowych w systemie wolnostaniowiskowym
|
Kategoria zwierząt
|
Wymiary stanowiska w cm
|
|
Długość
|
szerokość
|
|
Krowy i jałówki cielne z tego stada powyżej 7 miesiąca cielności
|
210
|
110
|
|
Jałówka powyżej 6 miesiąca życia do 7 miesiąca cielności
|
190
|
90
|
Minimalne wymagane powierzchnie w kojcach grupowych bez wydzielonych stanowisk, na ściółce
|
Kategoria zwierząt
|
Powierzchnia kojca m2 /szt
|
Minimalna szerokość
|
|
Buhaj
|
9
|
Minimalna szerokość kojca zależy od długości dostępu do żłobu, lecz nie może być mniejsza niż 1,5 długości zwierzęcia
|
|
Krowa i jałówka cielna powyżej 7 miesiąca
|
4,5
|
|
Jałówki powyżej 6 miesiąca życia do 7 miesiąca cielności
|
2,2
|
|
Cielę o masie ciała do150 kg
|
1,5
|
|
Cielę o masie ciała powyżej 150 do 220 kg
|
1,7
|
|
Cielę o masie ciała powyżej 220 kg
|
1,8
|
|
Bydło opasowe o masie ciała do 300 kg
|
1,6
|
|
Bydło opasowe o masie ciała powyżej 300 kg
|
2,2
|
Minimalne wymagane powierzchnie w kojcach grupowych bez wydzielonych stanowisk, bez ściółki
|
Kategoria zwierząt
|
Powierzchnia kojca w m2 /szt
|
Minimalna szerokość
|
|
Jałówki w wieku powyżej 19 miesięcy do 7 miesiąca ciąży
|
2,00
|
Minimalna szerokość kojca zależy od długości dostępu do żłobu, lecz nie może być mniejsza niż 1,5 długości zwierzęcia
|
|
Jałówki w wieku powyżej 6-19 miesięcy życia
|
1,60
|
|
Bydło opasowe o masie ciała do 300 kg
|
1,30
|
|
Bydło opasowe o masie ciała powyżej 300 kg
|
1,80
|
Ważne jest, aby przestrzegane były również wymiary powierzchni wybiegów.
Wybieg – ogrodzony teren dla zwierząt na wolnym powietrzu, przylegający bezpośrednio do budynku inwentarskiego. Z wybiegów powinny mieć możliwość korzystania zwierzęta hodowlane. Powierzchnia wybiegów powinna być utwardzona, odpowiednio wyprofilowana i skanalizowana, aby utrzymać odpowiednie warunki sanitarne i nie dopuszczać do zanieczyszczeń otaczającego terenu.
Minimalne powierzchnie utwardzonych wybiegów wynoszą:
- dla krów – 4,0–4,5 m2 na 1 szt.,
- dla jałówek – 3,0–3,5 m2 na 1 szt.,
- dla cieląt – 2,0–2,5 m2 na 1 szt.
Ogrodzenia wybiegów powinny być tak samo, jak przegrody wewnętrzne dostosowane do wielkości zwierząt, ich temperamentu i siły. Dla bydła ogrodzenia wybiegów wykonuje się przeważnie z rur stalowych o średnicy 11/2”– 2”.
Wysokość przegród na wybiegach dla bydła powinna wynosić:
- dla krów – 120 cm,
- dla jałówek – 130 cm,
- dla cieląt – 110 cm.
Reasumując, bydło mięsne doskonale znosi niskie temperatury, ma silnie rozwinięty instynkt stadny, macierzyński i obronny. Potrzebuje wolnego utrzymania, swobody poruszania się i przebywania w stadzie. Nie znosi wilgotnych zamkniętych, źle wentylowanych i ciemnych budynków. Nakłady inwestycyjne i pracy na ten kierunek chowu są niskie, natomiast bardzo drogi jest materiał hodowlany. Najlepiej bydło mięsne utrzymywać w ściołowych pomieszczeniach wolnostanowiskowych. System ten ma najwięcej zalet: zapewnia zwierzętom możliwość poruszania się, kontakt socjalny, lepszy stan zdrowotny i rozpoznawanie rui, a nakłady pracy są niskie. Ściółka daje komfort wypoczynku, poprawia jakość odchodów (obornik zamiast gnojowicy), co ogranicza szkodliwe oddziaływanie produkcji zwierzęcej na środowisko.
Źródło: „Dobrostan bydła ras mięsnych” (cz. I), opracowanie Stanisław Nowowiejski
„Warunki utrzymania bydła w świetle obowiązujących przepisów”, Danuta Nowak,
„Systemy utrzymania bydła mięsnego”, mgr inż. Dorota Kolasińska
Fot. L. Piechocki, A. Szczepańska
 |
Przemysław Skorniak
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie
Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
|
_llal.jpg)
