KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Narodowy Instytut Wolności
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie

WYSZUKIWARKA

"Innowacje w ziemniakach" - rozmowa z dr. W. Nowackim

Opublikowano 06.04.2018 r.
O najważniejszych problemach nowoczesnej agrotechniki ziemniaka jadalnego rozmawiamy z doktorem Wojciechem Nowackim z Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB, Oddział w Jadwisinie.

Integrowana ochrona roślin – często słyszymy to sformułowanie, ale nie zawsze dobrze je rozumiemy. Czy mógłby Pan jeszcze raz wyjaśnić to pojęcie, szczególnie w kontekście innowacji w uprawie ziemniaka? 

– Zasady integrowanej ochrony roślin od 2014 roku obowiązują wszystkich producentów rolnych. System ten – poprzez umiejętne wykorzystanie postępu biologicznego, odpowiednie zabiegi agrotechniczne i ograniczanie stosowania chemicznych środków plonotwórczych – sprzyja ochronie środowiska przyrodniczego. Drogą do obniżenia dawek nawożenia mineralnego oraz zmniejszenia zużycia chemicznych środków ochrony roślin jest znajomość wartości agrotechnicznej uprawianych odmian ziemniaka (zwłaszcza tych o podwyższonej odporności na patogeny), monitorowanie występowania agrofagów (chorób, szkodników, chwastów) oraz znajomość progów ich ekonomicznej szkodliwości. Komunikaty PIORiN, własne obserwacje i doświadczenie, a także możliwość skorzystania z takich innowacyjnych programów wspomagania decyzji (SWD), jak np. NegFry, pomogą w racjonalnym prowadzeniu ochrony plantacji przed zarazą ziemniaka i alternariozą. Aby skuteczność zwalczania chorób grzybowych była jak największa i nie dochodziło do przełamywania odporności genotypów, należy stosować przemiennie fungicydy z różnych grup działania (kontaktowe, wgłębne, systemiczne), wykazane na stronach MRiRW.

 Wojciech Nowacki

Umiejętne wykorzystanie postępu biologicznego należy do głównych elementów w integrowanej produkcji i integrowanej ochronie. Na polskim rynku dostępnych jest około 280 odmian ziemniaka. Jak spośród tak wielu propozycji wybrać najbardziej odpowiednią odmianę? 

– Przed zakładaniem plantacji trzeba zapoznać się z ofertą dostępnych w kraju odmian ziemniaka. Odmiany oferowane są przez dwie polskie spółki hodowlane (HZ Zamarte, PMHZ Strzekęcino) oraz przez 3 firmy holenderskie i 3 firmy niemieckie. IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie udostępnia corocznie charakterystykę agrotechniczną i użytkową wszystkich zarejestrowanych w Polsce odmian ziemniaka. Można też skorzystać z listy odmian rekomendowanych przez zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) w danym województwie. 
Podstawowym kryterium wyboru odmian jest ich wartość użytkowa. Plantator może uprawiać tylko takie odmiany, które są akceptowane przez klienta na rynku ziemniaka jadalnego. Przemysł przetwórczy (spożywczy  i skrobiowy) dodatkowo określa wymagania technologiczne dla skupowanego surowca. Są to takie parametry, jak: zawartość suchej masy i skrobi, poziom cukrów redukujących, sumy cukrów, wielkość i kształt bulw itp. 
Oprócz powyższych wymagań jakościowych, rolnika interesuje także wartość agrotechniczna odmian, określająca stopień trudności w uprawie (wymagania nawozowe, wodne, odporność na stresy środowiskowe, odporność na agrofagi). Ma to kapitalne znaczenie właśnie przy stosowaniu integrowanej ochrony roślin. Hodowcy odmian o tym wiedzą i starają się wprowadzić na rynek odmiany odpowiadające konkretnym cechom użytkowym i jednocześnie odporne na patogeny. Przykładowo, ostatnio w Holandii i w Polsce pojawiły się dwie nowe odmiany o bardzo wysokiej odporności na zarazę ziemniaka.

Polska odmiana o nazwie Gardena została wyhodowana przez Hodowlę Ziemniaka Zamarte sp. z o.o. Grupa IHAR, a jej autorem jest dr Piotr Kamiński. Będzie to odmiana idealna do uprawy ekologicznej oraz poszukiwana przez większość rolników zainteresowanych obniżeniem kosztów ochrony roślin.

Wybór odpowiedniej odmiany to nie wszystko. Bardzo ważny jest materiał sadzeniakowy. Czy tu również są innowacje? 

– Do sadzenia należy stosować przede wszystkim materiał kwalifikowany. To naprawdę się opłaca. Używając sadzeniaków o niskiej zdrowotności, już w tym momencie skazujemy się na niepowodzenie (mniejszy i gorszej jakości plon). Dalsze zabiegi, nawet najlepiej wykonane, nie naprawią tego błędu i poniesiemy ekonomiczną porażkę. Stosując kwalifikowane sadzeniaki uchronimy się także przed zawleczeniem do gospodarstwa groźnych chorób kwarantannowych: bakteriozy pierścieniowej i śluzaka. Nigdy nie należy kupować sadzeniaków u nieznanych sprzedawców na targowiskach. Korzystając z własnej reprodukcji sadzeniaków, warto przeprowadzić badania wykluczające obecność organizmów kwarantannowych przed ich wysadzeniem. Innowacyjnym rozwiązaniem jest zaprawianie bulw przeciw chorobom (rizoktonioza) i szkodnikom (stonka, mszyce, szkodniki glebowe). 

Wysoka jakość handlowa i użytkowa to cechy wpływające na opłacalność produkcji ziemniaka jadalnego. Od czego one zależą?

– Uzyskanie wysokiej jakości handlowej i użytkowej ziemniaka jadalnego opiera się na trzech filarach: na doborze odmian zgodnych z wymaganiami rynku, na właściwie przeprowadzonych zabiegach agrotechnicznych oraz (co często najważniejsze) na odpowiednich warunkach klimatycznych i glebowych. 
Ostatecznym celem produkcji ziemniaka jadalnego nie jest plon ogólny, ale handlowy, który możemy sprzedać. Z odpadami (bulwy wadliwe: zgniłe, zdeformowane, spękane, zazielenione, zbyt duże i zbyt małe, porażone chorobami) jest więcej problemów niż zysku. Szacuje się, że udział plonu handlowego w plonie ogólnym ziemniaka jadalnego wynosi średnio w kraju tylko około 70%. Pozostałą masę stanowi plon odpadowy. 

Od czego zależy potencjał plonowania i jak on kształtuje się w Polsce?

– Każda wyhodowana odmiana ziemniaka ma określone wymagania glebowe, wodne i nawozowe, a także cechuje się specyficzną tolerancją na stresy środowiskowe. Optymalne warunki pozwalają na uzyskanie wysokiego potencjalnego plonu, a stresy środowiskowe oraz błędy agrotechniczne w różnym stopniu plonowanie ograniczają. Plon rzeczywisty poszczególnych odmian może istotnie różnić się od ich plonu potencjalnego. Potencjalny plon ziemniaka, możliwy do uzyskania w optymalnych warunkach glebowo-klimatycznych i przy właściwie stosowanej agrotechnice, dla naszej szerokości geograficznej kształtuje się na poziomie 80–100 ton świeżej masy bulw z 1 ha. W praktyce zakres plonowania odmian w warunkach klimatycznych Polski i przy starannej agrotechnice waha się od około 35 do ponad 80 t/ha. Przy wadliwej agrotechnice i niskiej zdrowotności sadzeniaków plon ogólny nie przekracza 20 t/ha. 

Wartość agrotechniczną ziemniaków określa m.in. odporność na choroby i szkodniki. Które z nich uwzględniane są w pracach hodowlanych? 

– Do parametrów określających wartość agrotechniczną odmian należy odporność na: zarazę ziemniaka (liści i bulw), choroby wirusowe (PVY, PLRV, PVM), czarną nóżkę, fomozę, suchą i mokrą zgniliznę, parch zwykły i srebrzysty, rizoktoniozę. Ponadto sprawdzana jest odporność odmian na mątwika ziemniaczanego i mątwika agresywnego, a także odporność bulw na uszkodzenia mechaniczne i powstawanie ciemnej plamistości pouderzeniowej miąższu oraz trwałość przechowalnicza bulw. Hodowle starają się spełniać oczekiwania rolników i przetwórców ziemniaka. 

Aby uzyskać zadowalające efekty w uprawie, należy odpowiednio przygotować pole. Co w zakresie uprawy ziemniaka jest obecnie największą innowacją? 

– Wprowadzanie coraz bardziej zaawansowanych technologii do uprawy ziemniaka przyczynia się do optymalizacji kosztów produkcji, zmniejszenia obciążenia środowiska przyrodniczego i poprawy jakości uzyskiwanych plonów. Do zabiegów agrotechnicznych najbardziej podatnych na innowacyjność należą: nawożenie i odżywianie roślin (analiza żyzności gleby, stosowanie testów odżywienia roślin, doglebowe nawozy wieloskładnikowe makro- i mikroelementowe, preparaty antystresowe szybkiego działania), optymalizowanie obsady roślin w zależności od kierunku użytkowania, oszczędne w wodę nawadnianie, mechanizacja zbioru i obróbki bulw oraz technika przechowalnicza. 
Do barier ograniczających optymalizację produkcji ziemniaka należą: specjalizacja, która prowadzi do skracania płodozmianu, unikanie stosowania nawozów rolniczych, używanie ciężkich maszyn zagęszczających glebę oraz zbyt kosztowne nawadnianie i drogie inwestycje w przechowalnictwo.
Obok innowacji, współczesny producent ziemniaka nie może zapominać o podstawowych kanonach uprawy gleby. Właściwy wybór stanowiska oraz solidna uprawa przed sadzeniem sprawiają, że gleba jest pulchna i pozbawiona kamieni do głębokości około 30 cm, co zapewnia prawidłowe wiązanie i wzrost bulw. Najlepszym przedplonem pod ziemniaki są rośliny z rodziny bobowatych. 

Zaczęliśmy naszą rozmowę od podania głównych zasad integrowanej ochrony roślin. Obowiązują one we wszystkich systemach uprawy – konwencjonalnych i certyfikowanych. Wiemy też, że innowacyjne rozwiązania w zakresie postępu biologicznego i ochrony przed patogenami mają duże znaczenie. Która z innowacji jest dla produkcji ziemniaka w Polsce najważniejsza z punktu widzenia specjalisty – agrotechnika?

– Zasadniczym celem nowoczesnej produkcji ziemniaka jest uzyskanie wysokiego plonu bulw dobrej jakości, ograniczenie użycia chemicznych środków produkcji oraz osiągnięcie wysokiej opłacalności. Służą temu wszystkie działania o charakterze innowacyjnym. Moim zdaniem, do najbardziej perspektywicznych rozwiązań należą następujące:

  • Nawożenie i odżywianie ziemniaków w makro- i mikroelementy w okresie wegetacji należy opierać na analizie zasobności gleby i stanu odżywienia roślin. Odżywianie roślin nie może być prowadzone „na oko”, bo to najczęściej dużo kosztuje i powoduje straty składników pokarmowych. 
  • Ochrona plantacji ziemniaka powinna być oparta głównie na systemie wspomagania decyzji (SWD), by móc stosować zabiegi ochronne tylko wtedy, gdy występuje realne zagrożenie porażenia chorobami, a szczególnie zarazą ziemniaka. 
  • Występujący coraz częściej deficyt opadów wymuszać będzie stosowanie oszczędnych w wodę systemów nawadniających. Takim rozwiązaniem nawadniania, a jednocześnie odżywiania roślin, jest fertygacja. 
  • Nowoczesne przechowalnictwo z aktywną wentylacją, zapewniające zachowanie wysokiej jakości bulw przez cały rok, będzie w najbliższym czasie rozstrzygającym czynnikiem w utrzymaniu się producentów na rynku ziemniaka.

Dziękujemy za rozmowę. 

 

Fot. M. Rząsa

kontakt1.jpg
Marek Radzimierski, Małgorzata Harkot
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.

 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO