Wirus mozaiki tytoniu – objawy, zarażanie i prawidłowe zwalczanie

Wirus mozaiki tytoniu i straty w plonie

W produkcji tytoniu w związku z TMV szacuje się tylko ok. 1% strat, bo rutynowo uprawia się już niemal wyłącznie odporne odmiany tytoniu. Jednak TMV wpływa też na inne uprawy, w których straty są już znacznie wyższe – przykładowo w pomidorach dochodzą do 20%.

Wirus mozaiki tytoniu – wysoka zaraźliwość

TMV może stanowić poważny problem, bo w przeciwieństwie do większości innych wirusów nie zanika, gdy zainfekowana roślina obumiera jesienią i może długo przetrwać na narzędziach, palikach podporowych dla roślin, w szklarniach, pojemnikach, w skażonej odzieży itp. Przetrwa też w resztkach pożniwnych na powierzchni gleby i zarazi nową roślinę uprawianą potem na skażonym terenie w przyszłym sezonie wegetacyjnym.

Wyroby tytoniowe, w szczególności zawierające tytoń suszony powietrzem, też mogą być nośnikiem TMV. Wirus ten nie przenosi się za to w dymie tytoniowym. Jednak palacze mogą go przenosić na dłoniach i przekazywać zdrowym roślinom. Opryski z popiołu papierosowego dobre na mszyce nie mogą jednak przenosić TMV. Czasami przekazują go też dalej owady żujące na roślinach (np. koniki polne i gąsienice), jednak nie są poważnymi wektorami.

Wirus mozaiki tytoniu – przebieg transmisji

Wirus mozaiki tytoniu jest zwykle przenoszony z rośliny na roślinę przez mechaniczne rany i zanieczyszczone przedmioty, ręce i odzież pracowników rolnych. Dzieje się tak, bo TMV występuje w bardzo wysokich stężeniach w większości komórek roślinnych. Gdy rośliny są obsługiwane, ich maleńkie włoski i niektóre liście są nieuchronnie uszkadzane i wycieka z nich zaraźliwy sok. Także nasiona zainfekowanych roślin mogą przenosić TMV. Im wcześniej roślina mateczna zostanie nim zainfekowana, tym bardziej prawdopodobne jest, że wirus zanieczyści też nasiona w czasie ich zbioru. Kiedy potem wysiane nasiona kiełkują, wirus może dostać się do sadzonki poprzez małe cięcia z przeszczepiania i inne ranki, lub podczas kiełkowania i wschodzenia. Po wejściu do rośliny, wirus TMV uwalnia swój kod genetyczny (RNA) i zainfekowana roślina błędnie zaczyna produkować białka wirusowe, zamiast swoich. Wirus rozprzestrzenia się więc na dalsze komórki za pomocą mikroskopijnych kanałów w ścianach komórkowych, a stąd rozprzestrzenia się już na całą roślinę.

Wirus mozaiki tytoniu – objawy zarażenia

Objawy choroby pojawiają się po ok. 10 dniach od zakażenia. Rośliny zwykle nie umierają, zostaje jednak zahamowany ich wzrost i rozwój. W przypadku pomidorów, niektóre szczepy TMV mogą też zniekształcać owoce, powodują ich niejednolity kolor, opóźniają dojrzewanie. Specyficzność objawów zależy od rośliny i jej wieku, warunków środowiskowych, szczepu wirusa i tła genetycznego rośliny żywicielskiej. Jednak powszechne objawy obejmują: plamy mozaikowe (nakrapianie) na liściach, zawijanie się liści i żółknięcie tkanek roślinnych.

Wirus mozaiki tytoniu – zarządzanie wirusem, zapobieganie i jego zwalczanie

Żadne chemikalia i środki nie mogą wyleczyć roślin zainfekowanych wirusem mozaiki tytoniu TMV. Lekarstwem są odporne na niego odmiany roślin. Podczas ich wyboru, należy wziąć pod uwagę ich zdolność adaptacyjną, potencjalny plon i odporność na inne ważne choroby. Ostatecznie, skuteczne zarządzanie TMV obejmuje stosowanie sadzonek lub roślin wolnych od wirusów i wdrożenie rygorystycznych procedur higienicznych. Należy więc zawsze:
    • używać tylko nowe mieszanki doniczkowe i nowe lub dokładnie oczyszczone tacki, doniczki i inne elementy wyposażenia do obsługi sadzonek;
    • wykryte zarażone rośliny trzeba bezwzględnie usuwać i niszczyć, ograniczając dostęp do obszaru dotkniętego problemem i odkażać potem wszystko (m.in. swój sprzęt);
    • należy usuwać wszystkie resztki ziemi, szczególnie używanej, niepotrzebne łodygi do produkcji sadzonek i inne resztki w szklarniach;
    • narzędzia trzeba zanurzać w roztworze dezynfekującym na co najmniej 10 min. i dokładnie płukać je potem czystą wodą z kranu. Trzeba też dezynfekować klamki i inne konstrukcje szklarni, które mogą być zanieczyszczane;
    • należy zawsze dokładnie myć ręce po i przed pracą, za pomocą zalecanych środków dezynfekujących, takich jak mydło karbolowe lub inne, szczególnie, jeśli było zakażenie roślin TMV. Konieczna jest też regularna wymiana roztworu dezynfekującego;
    • niezbędna jest też kontrola przemieszczania się i dezynfekcja ludzi, roślin, pojazdów i materiałów do i z szklarni;
    • każda szklarnia to oddzielna jednostka z ochronną odzieżą, narzędziami, rękawiczkami i koszami w każdym, których nie wolno przenosić między jednostkami.

Bibliografia:

    1. Berbeć A., Mozaika tytoniu – jak sobie radzić z nowym, poważnym zagrożeniem plantacji, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa IUNG-PIB Puławy, file:///C:/Users/user/Desktop/Mozaika_tytoniu.pdf (25.03.2018 r.)
    2. Mphuthi Ph., Tobacco Mosaic Virus: symptoms, transmission and management, Farmer’s Weekly, https://www.farmersweekly.co.za/crops/field-crops/tobacco-mosaic-virus-symptoms-transmission-management/ (25.03.2018 r.)

Redakcja KalendarzRolnikow.pl     Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj