Zootechniczne zalecenia oborowe

Właściwa struktura dawki pokarmowej zapewnia dużą produkcję śliny. Ta z kolei, gwarantuje stabilizację fermentacji w żwaczu, właściwe jego pH i dużą syntezę białka mikrobiologicznego. Na minutę przeżuwania krowa produkuje ok. 270 mI. śliny, a to właśnie w ślinie znajduje się naturalny bufor, kwaśny węglan sodu, którego w 1 litrze śliny jest około 7 gramów. Włókno strukturalne o długości cząsteczek powyżej 4,0 cm, powinno stanowić od 15% do 20% sm dawki pokarmowej. Długie cząstki pozwalają na fizjologiczne ścieranie się i odbudowywanie nabłonka żwacza.

Włókno surowe, to składniki komórek, które nie są trawione przez enzymy wydzielane przez krowy, a jedynie przez enzymy bakteryjne. Przy skarmianiu dawek z przewagą pasz objętościowych, optymalna zawartość włókna surowego w dawce dla krowy w laktacji powinna wynosić od 18% do 22% w suchej masie. Krowy zasuszone, szczególnie w okresie tzw. zasuszenia właściwego, powinny otrzymywać dawkę pokarmową o zawartości włókna surowego ponad 24%. Zbyt mała zawartość włókna w paszy, związana ze skarmianiem dużych dawek pasz treściwych, może w konsekwencji prowadzić do znacznego zmniejszenia wydzielania się śliny, przez co zmniejsza się możliwość buforowania niskiego pH płynu żwacza. 

Typowymi objawami nadmiernej kwasowości żwacza związanej z niedoborem włókna są:

• utrata apetytu, z
• mniejszenie zawartości tłuszczu w mleku oraz spieniony i sfermentowany kał.

Stan taki jest początkiem kwasicy. Zbyt niskie pH w żwaczu powoduje zahamowanie wzrostu bakterii celulolitycznych, co także prowadzi do zmniejszenia strawności organicznej w żwaczu i w efekcie do ograniczenia pobierania paszy. 

Uzyskanie wysokiej wydajności od krów o wysokim potencjale produkcyjnym (szczególnie w okresie wczesnej laktacji), nie jest możliwe bez zwiększenia udziału paszy treściwej w dawce, czasami nawet do 50% sm. Zmniejsza to koncentrację włókna surowego w dawce nawet do poziomu poniżej 16%. 

W związku z powszechnym stosowaniem systemu żywienia TMR, wprowadzono normy na tzw. włókno strukturalne. Zalecana zawartość takiego włókna w dawce dla krowy mlecznej wynosi od 25% do 30% sm. Większość tego włókna powinna pochodzić z pasz objętościowych, z czego znaczna część powinna być skarmiana w formie nierozdrobnionej. Stymuluje to wydzielanie śliny i buforowanie płynu żwacza, ułatwia przeżuwanie oraz wydalanie gazów fermentacyjnych. Tak więc nadmierne rozdrabnianie pasz objętościowych (szczególnie w produkcji kiszonek) jest poważnym błędem z dużymi konsekwencjami żywieniowymi, czyli dużym prawdopodobieństwem wystąpienia kwasicy. W przypadku pobrania przez krowę paszy nadmiernie rozdrobnionej, skraca się czas przeżuwania, czyli pokarm jest słabo naśliniony i tym samym do żwacza dostaje się niewielka ilość śliny, której zadaniem jest (dzięki odczynowi zasadowemu), neutralizowanie nadmiaru kwasów powstających w żwaczu. 

Zasuszanie krów wysokowydajnych jest dużym problemem, z którym borykają się doświadczeni zootechnicy, lekarze weterynarii, a w szczególności właściciele przodujących obór, pod względem wydajności mlecznej. Co się za tym się kryje? Krowa niedojona nadal produkuje mleko, które rozpycha wymię. Gromadzące się w zatokach mleko zaczyna zaciskać tętnicę doprowadzającą krew do wymienia. Jeśli krew przestaje dopływać, wymię przestaje produkować mleko, a proces ten trwa 3-4 dni. U krów „rekordzistek”, najbardziej wydajnych, trwa to od 5-10 dni. Najczęściej popełnianym błędem jest poddajanie krów. Pamiętajmy, że każda krowa powinna teoretycznie bez problemu się zasuszyć, pod warunkiem, że nie będziemy jej doić. 

Podstawową czynnością, jaką musimy wykonać na początku okresu zasuszenia krów, jest: zastosowanie antybiotykowej osłony wymienia, kąpiel strzyków w odpowiednim roztworze, której zadaniem jest odcięcie dostępu powietrza do strzyków. Jeżeli w stadzie jest kilka krów, które pomimo tych zabiegów „nadal puszczają” mleko, to warto zwrócić uwagę na poziom cynku w stosowanych premiksach. Zamknięcie strzyków to bardzo ważny zabieg, bowiem najwięcej infekcji środowiskowych wymienia, następuje w momencie zasuszania, a podany antybiotyk nie zabija wszystkich bakterii środowiskowych. 

Z tak zabezpieczonym wymieniem mamy spokój aż do okresu przejściowego, w którym to krowa zaczyna już produkować siarę, a podany wcześniej antybiotyk przestaje (po około 35 dniach) działać. Dlatego zaleca się w tym czasie ponowne zamknięcie strzyków odpowiednim preparatem. U jałówek zabieg ten powtarzamy na około 2 tygodnie, a u krów na 3 tygodnie przed porodem. 

Rafał Przybyła Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie  Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie realizuje na obszarach wiejskich województwa śląskiego zadania z zakresu doradztwa rolniczego. Podstawowym zadaniem Ośrodka jest doradztwo rolnicze, obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mającego na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.