Rośliny miododajne - to się opłaca!

Rośliny miododajne

Niedopatrzeniem byłoby zatem nie wspomnieć o zaletach wykorzystania mieszanek roślin miododajnych. Jest ono bardzo opłacalne dla profesjonalnych rolników i ogrodników. Za wysianie mieszanki, składającej się z co najmniej dwóch gatunków zawartych na liście roślin miododajnych, można uzyskać od ARiMR płatności bezpośrednie. Wystarczy połączyć typowe rośliny miododajne (m.in. facelię, gorczycę, słonecznik, grykę, lucernę, nostrzyk, esparcetę) z innymi gatunkami (np. ostropestem, szałwią, miętą, kłosowcem, kolendrą, cząbrem, werbeną, żywokostem). Warto też pomyśleć o włączeniu ich do obszarów EFA z roślinami, np. zbożowymi. 

Ważne jest, by były to różne gatunki. W ich pobliżu można postawić ule z pszczołami i tym sposobem zyskać potrójnie: wyższy plon, miód i płatność z ARiMR.Obecnie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowuje Krajowy Plan Strategiczny na lata 2021-2027, szczególnie dopracowując zakresy nowej płatności bezpośredniej dla rolników, czyli tzw. ekoschematy. Ekoschematy stanowią formę płatności rocznej 
za realizację zobowiązań lub praktyk korzystnych dla środowiska i klimatu, które wykraczają ponad wymogi podstawowe. Różnią się od innych zobowiązań, określonych w Planie Strategicznym, tj. m.in. od zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych. Rolnicy będą mogli przystępować do nich na zasadzie dobrowolności. Jednocześnie resort chce wydłużyć zakaz prowadzenia produkcji rolnej na ugorach z roślinami 
miododajnymi do 30 września. Szacowana stawka za obszary z roślinami miododajnymi będzie wynosiła 1 198 zł/ha. 

Poniżej przedstawiamy załącznik, będący formą propozycji ze strony Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, czyli listę niektórych najpopularniejszych gatunków roślin miododajnych (bogatych w pyłek i nektar):

1. Rośliny miododajne typowo uprawne:
• facelia błękitna (Phacelia tanacaetifolia Benth.)
• gorczyca jasna (Sinapis alba L.)
• gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum Moench)
• komonica zwyczajna (Lotus corniculatus L.)
• koniczyny (Trifolium spp.), z wyłączeniem koniczyny odstającej (Trifolium patens Schreb.)
• lucerny (Medicago spp.)
• nostrzyk biały (Melilotus albus Med.)
• rzodkiew oleista (Raphanus sativus var. oleiformisPers.)
• słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus L.)
• sparceta piaskowa (Onobrychis arenaria (Kit.) DC.)
• sparceta siewna (Onobrychis viciifolia Scop.)
• wyka kosmata (Vicia villosa Roth.).
 
Celem szerokiego wprowadzenia roślin miododajnych jest wzmocnienie różnorodności biologicznej i zapewnienie dostępu do nich dla pszczoły miodnej i dzikich zapylaczy (pszczół, trzmieli oraz motyli). 

Działanie w ramach ekoschematu polega na wysiewie (najpóźniej do maja) na gruncie ornym mieszanki składającej się z przynajmniej trzech gatunków roślin miododajnych, ujętych na określonej liście, przy czym każdy wysiewany gatunek nie może stanowić mniej niż 20% i więcej niż 50 % składu mieszanki. Obszar z roślinnością miododajną powinien być tworzony na fragmencie lub całej działce rolnej (o minimalnej powierzchni 0,1 ha) lub w formie pasa o szerokości od 3 do 9 metrów i minimalnej długości 100 m. Płatność będzie realizowana w przeliczeniu do hektara. 
W skład mieszkanki mogą wchodzić nasiona roślin długo kwitnących, których nektar jest wykorzystywany przez owady zapylające, np: słonecznika zwyczajnego, facelii błękitnej, gryki zwyczajnej, koniczyny czerwonej, lucerny siewnej czy wyki siewnej.

Rośliny miododajne są zaliczane do roślin pszczelarskich lub pożytkowych. Wyróżniają się barwnymi, wonnymi kwiatami, kwitną długo i obficie, dostarczają pszczołom surowca do produkcji miodu – nektaru (rośliny nektarodajne) lub są to gatunki, na których liściach i pędach wytwarzany jest inny surowiec do produkcji miodu – spadź (rośliny spadziodajne). 

Lista gatunków roślin miododajnych jest bardzo długa. Dlatego wybrałam tylko kilka z nich do opisu, uwzględniając fakt, że niektóre będą się uzupełniać pod względem pory kwitnienia na naszych polach.

Facelia błękitna osiąga wysokość 70-80 cm i niemal w całości jest szorstko owłosiona. Jej pierzastodzielne i karbowane liście rosną zarówno pojedynczo, jak i podwójnie. W korzystnych warunkach facelia zakwita po około 6 tygodniach od zasiewu i kwitnie od 4 do 5 tygodni. Budowa fioletowo-niebieskich kwiatów facelii błękitnej bardzo sprzyja lądowaniu owadów i cechuje się wysoką miododajnością – do 15 kg miodu z 1 ha. Roślina ta doskonale nadaje się również do uprawy na nasiona i zielonkę. Ponadto jest chętnie wykorzystywana w gospodarstwach ekologicznych do obsiewu gruntów ornych, które są czasowo wyłączone z produkcji.

Gorczyca biała uprawiana jest przede wszystkim dlatego, że w jej nasionach znajduje się olej, który służy do przyprawiania konserw oraz do wytwarzania musztardy. Jest to roślina jednoroczna, która dorasta do 50-70 cm wysokości. Jej łodyga jest prosta, pod koniec mocno rozgałęziona i pokryta liśćmi pierzasto dzielonymi. Ma niewielkie, mocno żółte kwiaty, które przyciągają pszczoły nie tylko swoim wyglądem, ale też dość intensywnym zapachem. Gorczyca biała kwitnie od końca maja aż do sierpnia, zapewnia więc pszczołom długotrwały i obfity pożytek. Korzystają z niej nie tylko pszczoły, ale też inne owady, które żywią się pyłkiem. Jest dobrą rośliną miododajną, którą pszczoły oblatują bardzo chętnie.

Gryka zwyczajna jest zaliczana do grupy tak zwanych zbóż rzekomych. Te rośliny wytwarzają nasiona podobne do ziaren zbóż, ale nie są jak one trawami. Gryka jest bardzo wrażliwa na chłody. Pierwsze szkody powstają już przy temperaturze 0°C. Ponieważ okres wegetacyjny gryki trwa tylko 14-18 tygodni, zaleca się jej wysiew dopiero po „zimnych ogrodnikach”, od połowy maja do połowy czerwca. Głębokość siewu to 2-3 cm. Ze względu na nierównomierne dojrzewanie, zbiory prowadzi się, kiedy dojrzeje 70-80 % nasion. 

Zwykle przypadają one od końca sierpnia do połowy września. To dobra roślina miododajna i pyłkodajna. Komonica zwyczajna jest polecana do uprawy na pastwiskach, trwałych użytkach zielonych lub łąkach kośnych. Może być uprawiana w siewie czystym (na nasiona lub na paszę), jako wsiewka w rośliny zbożowe lub z innymi roślinami w mieszankach łąkowych. 

Ze względu na dużą wytrzymałość i tolerancję na różne warunki siedliskowe, komonica zwyczajna może rosnąć na stanowiskach, na których nie zawsze poradziłyby sobie bardziej popularne gatunki użytkowe, takie jak np. lucerna czy koniczyna czerwona. Ze względu na swoje duże zdolności przystosowawcze, komonica zwyczajna jest też wykorzystywana jako roślina przeciwerozyjna, gdyż jej walorem jest poprawianie struktury gleby. Jest komponentem wieloskładnikowych mieszanek traw, dzięki czemu ulepsza jakość pastwiska. Jej wydajność miodowa jest porównywalna z możliwościami koniczyny białej, dlatego chętnie oblatują ją pszczoły i inne owady pszczołowate. 

Wyka kosmata (ozima) tradycyjnie wysiewana jest współrzędnie w mieszankach z roślinami zbożowymi, które pełnią rolę podporową dla jej wiotkiej łodygi. Wyka ozima wytwarza palowy system korzeniowy i dużo korzeni bocznych. Najlepiej plonuje na glebach żyznych, zwięzłych i wilgotnych. Dorasta do 40-80 cm wysokości i od maja do sierpnia urzeka czerwono-fioletowymi kwiatami. Cienka i wiotka łodyga osiąga wysokość 30–150 cm. Parzystopierzaste liście składają się od 2 do 12 par listków, ostro zakończonych na wierzchołku. Jest ona również rośliną miododajną. W nasionach znajduje się duża ilość białka – około 30%. Uprawa wyki nie wymaga stosowania odrębnego nawożenia. Wykonywane zabiegi są zbliżone do tych, stosowanych w przypadku zbóż ozimych.

Największym zagrożeniem w uprawach roślin miododajnych są monokultury, ponieważ pszczoły nie mogą żywić się tylko jednym gatunkiem. Dlatego koniecznie trzeba sadzić rośliny zapewniające obfitość nektaru przez cały okres letni. Oprócz monokultury drugim największym zagrożeniem jest powszechne stosowanie środków ochrony roślin (głównie insektycydów), co sprawia, że w dość szybkim tempie ubywa 
nam dziko żyjących zapylaczy. Powinniśmy pamiętać, że ochrona i wzbogacanie istniejących już naturalnych lub półnaturalnych zbiorowisk roślin miododajnych w kolejne wybrane gatunki jest lepszym rozwiązaniem niż tworzenie kwietnych łąk od początku. Szanujmy takie miejsca! 
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi chce dopłacać rolnikom do tworzenia obszarów z roślinami miododajnymi. Rolnik będzie mógł otrzymać wspomniane wsparcie, jeśli zorganizuje takie miejsce przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych z określonej listy. Obowiązywał będzie zakaz wypasu i koszenia tego obszaru w terminie do 31 sierpnia. Nie wolno też będzie na tym terenie stosować środków ochrony roślin. Wybór należy już do rolnika uprawiającego grunty orne i składającego wnioski na dopłaty obszarowe do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Agnieszka Różycka Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj