Polskie tańce narodowe

Polskie tańce narodowe - krakowiak

Najstarszy krakowiak znany był już w XVI i XVII wieku. Był popularny wśród szlachty i na teatralnych scenach. Trafi ł tam prosto z wiejskich podkrakowskich potańcówek.

Nazywany jest też mijanym, suwanym przebieganym, dreptanym, ściganym. Zwyczajowo rozpoczyna się przyśpiewką ludową wykonywaną przed tańcem, który szybko i rytmicznie przechodzi w charakterystyczny dla niego cwał zdobiony licznymi ekspresyjnymi ukłonami, wymachami i przytupami. Nie byłoby krakowiaka bez podskoków, licznych hołubców i krzesanych oraz okrzyków. Tańczony jest w parach, które ubrane są po krakowsku. Strój krakowiaków zachodnich, zwany krakowskim, uznany jest za strój narodowy, a w świecie za symbol polskości.

Utwory muzyczne inspirowane tańcami krakowskimi tworzyli wybitni polscy kompozytorzy, m.in.: Fryderyk Chopin (Krakowiak op. 14 na fortepian i orkiestrę), Ignacy Paderewski (Krakowiak fantastyczny) czy Karol Szymanowski (Krakowiak na fortepian). Nastrój tańca doskonale uchwycił w „Chłopach” Władysław Stanisław Reymont:
I tańcowali! Owe krakowiaki drygliwe, baraszkujące, ucinane brzękliwą nutą i skokliwemi przyśpiewkami sadzone, jako te pasy nabijane, a pełne śmiechów i swawoli, pełne weselnej i bujnej, mocnej, zuchwałej młodości.

Polonez

Polonez – elegancki, zwany dawniej dworskim, rozpoczynający najważniejsze uroczystości. To najbardziej polski z polskich tańców. Jego forma kultywowana wśród warstw wyższych stanowiła uszlachetnioną wersję tańczonego przez lud chmielowego. Był on również znany jako chodzony, pieszy, starodawny, łażony, mijany, dreptany, wolny, okrągły, powolny, gęsi czy starodawny. Za granicą miał różne określenia, ale to Francuzom przypisuje się pochodzenie nazwy polonez od słowa la Polonaise, czyli dosłownie taniec polski. Od XVIII wieku jako polonez tańczony był na dworach całej Europy.

To taniec kołowy, korowodowy o dostojnym i uroczystym charakterze. Wytworności ruchów towarzyszą posuwiste kroki. Znaczącym elementem jest kadencja, będąca podkładem do wielokrotnie powtarzanego w trakcie tańca ukłonu. Tańczy się go w stroju narodowym – kontuszowym. Najpiękniejsze polonezy komponował Fryderyk Chopin.

Mazur

Mazur – skoczny, żywiołowy, szybki, posuwisty. Swoją nazwę wziął od nazwy ziemi – Mazowsza. Tańczono go na wiejskich zabawach. Jest dynamiczny i wesoły; od XVI wieku królował na szlacheckich dworach; był bardzo popularny w całej Europie. Mężczyzna prowadzący w mazurze to wodzirej. Wśród tańców salonowych zdobył największą popularność w XIX w. W zależności od wielkości sali tańczy się go z odpowiednim zestawem fi gur, o nazwach okrężna, namiotowa, łańcuchowa, arkadowa. Utwory o cechach charakterystycznych dla mazura komponowali, m.in.: Stanisław Moniuszko – Mazur z opery „Halka”, Mazur z opery „Straszny dwór” oraz Fryderyk Chopin.

Oberek

Oberek to najszybszy z polskich tańców narodowych. Jego nazwa wywodzi się od obracania się. Towarzyszyły mu często przyśpiewki, okrzyki i przytupy. Znany jest też jako: obertas, swijok, drygant, okrąglak, okrągły, okrąglok, owijok, wyrywany, wyrwas, zawijacz. Do dziś uznawany jest za jeden z najbardziej popularnych tańców w Polsce, szczególnie na Mazowszu
i Radomszczyźnie. Tańczy się go lekko, gibko i niespiesznie, szurając stopami po parkiecie i wsłuchując się w radosną muzykę na trzy. W parze decydującą rolę odgrywa mężczyzna, który ozdabia go fi gurami i krokami, m.in.: obrotami, przytupywaniami, przyklękiwaniami i hołubcami. Natomiast rola kobiety jest nieoceniona, ponieważ bez jej wspierającej postawy nie byłoby możliwe szybkie wirowanie po kole – symbol oberków. W twórczości kompozytorskiej istnieją oberki instrumentalne lub wokalno-instrumentalne. Spotykamy je w formie mazurków u F. Chopina, H. Wieniawskiego czy R. Statkowskiego.

Kujawiak

Kujawiak – pochodzi z kujawskich z obrzędów weselnych. Nazywany też kolebanym lub śpiącym. Pozbawiony jest elementów zamaszystych i skocznych; jest tańcem spokojnym, chodzonym z lekkim obrotem w takt nastrojowej i lirycznej melodii, która nadaje mu zalotny charakter i – jak powiadają niektórzy – jest szeroka i spokojna, jak kujawski krajobraz. Kroki taneczne oparte są głównie na łagodnym chodzie i obrotach, jedynie muzyczne akcenty na koniec frazy podkreślane są przez mocniejsze przytupywania. Zazwyczaj kończył taneczne zabawy. Najstarsze opracowanie kujawiaka pochodzi z ok. 1830 r. Znane są opracowania, m.in., Henryka Wieniawskiego.

Każdy polski taniec narodowy to symbol polskości, potęguje go piękno, wielobarwność i bogactwo strojów tańczących. Są one dziedzictwem kultury narodowej, pierwowzorem takich wartości jak prawda, dobro i piękno. Pamięć o tańcach narodowych jest powinnością dla przyszłych pokoleń.

W Polsce działa wiele zespołów, które tańcząc mazura, poloneza, krakowiaka, oberka, kujawiaka w pięknych ludowych strojach nie tylko nie pozwalają o nich zapomnieć, ale rozsławiają je na całym świecie. Do najbardziej znanych należą: „Mazowsze” i „Śląsk”.