Praca hodowlana w chowie drobnego inwentarza

W produkcji zwierzęcej dąży się do stałego doskonalenia cech genetycznych zwierząt domowych. Wartość zwierząt określana jest m.in. przez wyniki produkcyjne, na które wpływ mają czynniki środowiskowe.

Żywienie zaliczyć należy do czynników najważniejszych

Powszechnie wiadomo, że stosowanie właściwego żywienia niejednokrotnie nastręcza bardzo dużo kłopotów, dlatego hodowcy drobnego inwentarza powinni tym bardziej zwracać baczną uwagę na jakość i użytkowość osobników wprowadzanych do stada hodowlanego. 
Należy podkreślić, że mimo niekorzystnych i niesprzyjających warunków dla polskiej hodowli, niektórzy hodowcy drobnego inwentarza potrafią wychować dobry, a nawet bardzo dobry materiał, za który na wystawach przyznawane są im pierwsze nagrody i „championy”. Ich zwierzęta na giełdach i aukcjach cieszą się dużym popytem. Z tego wynika, że hodowcy ci przywiązują wielką wagę do właściwie prowadzonej pracy selekcyjnej na swoich fermach. Dzięki prawidłowo prowadzonej selekcji, można uzyskać doskonalenie zwierząt, manifestujące się wyższym poziomem cech użytkowych.

Im większa jest różnica selekcyjna, tym większej należy spodziewać się poprawy cech użytkowych. Za miarę skuteczności prowadzonej selekcji można uznać postęp hodowlany, tj. różnicę w poziomie danej cechy, w dwóch kolejnych pokoleniach - w pokoleniu rodzicielskim i w ich potomstwie. Należy oczekiwać, że postęp hodowlany będzie najwyższy i zgodny z przewidywaniami w pierwszych pokoleniach. W dalszych bowiem, postęp hodowlany będzie się znacznie zmniejszał i odbiegał od pierwotnych założeń. Stan taki jest powodowany antagonizmem pomiędzy selekcją sztuczną, a naturalną. Selekcję można prowadzić na jedną lub kilka cech. Selekcja na jedną cechę jest najłatwiejsza i najbardziej intensywna, gdyż można wówczas uzyskać znacznie większą różnicę selekcyjną. W przypadku zwierząt futerkowych, np. królików, wybraną cechą może być masa zwierzęcia oraz barwa, gęstość i struktura okrywy włosowej. 

Metoda ta, chociaż szybka, efektywna i efektowna, ma i wiele wad. Stosując tę metodę traktuje się wiele cech w oderwaniu od innych, nie zwracając zupełnie uwagi na współzależności między cechami, wynikające z wzajemnych oddziaływań genów, przez co możemy uzyskać znaczny postęp w jej poziomie, ale jednocześnie spadek innych cech. 

Inną metodą jest selekcja następcza. Polega ona na prowadzeniu selekcji kolejno w kierunku każdej z wybranych cech.  Po osiągnięciu określonego poziomu, rozpoczyna się selekcję na drugą cechę. Po kilku kolejnych pokoleniach, gdy uzyska się pożądany poziom, rozpoczyna się w ten sam sposób selekcję na trzecią cechę. Metoda ta, mimo że prowadzi do uzyskania dużego postępu hodowlanego w zakresie każdej z wybranych cech, obarczona jest wadami, do których zaliczyć należy jej długotrwałość, możliwość wystąpienia ujemnych współzależności genetycznych oraz zmniejszenia się poziomu uprzednio selekcjonowanej cechy.

Innym rodzajem jest selekcja niezależna. Przy tej metodzie prowadzimy równocześnie selekcję (eliminację) w kierunku kilku wybranych, podstawowych cech. Dla każdej cechy ustalamy pewien minimalny poziom. Osobnik, który nie osiągnie wymaganego poziomu jednej z cech, chociażby inne ocenione miał na bardzo wysokim poziomie, jest usuwany z hodowli. Metoda ta ogranicza znacznie wielkość różnicy selekcyjnej, a tym samym i intensywność selekcji. Tym niemniej postęp hodowlany pod względem wszystkich cech jest szybszy niż przy selekcji następczej. 

Selekcja wstępna dotyczy zwierząt młodych. Przeprowadza się ją zazwyczaj dwukrotnie: po raz pierwszy przy odsadzeniu i po raz drugi przed wyborem do stada rozpłodowego. Kryteriami oceny są tu: zdrowotność, plenność, budowa i dane dotyczące rozpłodu. 

Selekcja masowa jest prowadzona systematycznie lub etapowo w całym stadzie produkcyjnym. Kryteriami oceny jest zdrowotność i takie cechy użytkowe jak: płodność, plenność, budowa, wzrost, a także wydajność rzeźna (u królików). Mimo, że selekcja ta nie uwzględnia cech pochodzeniowych, to przez eliminowanie osobników z niepożądanymi cechami, przyczynia się do podnoszenia wartości użytkowej stada i w fermach towarowych może stanowić początek pracy hodowlanej. 

Selekcja wskaźnikowa - wg indeksów selekcyjnych, oparta jest na sumie wartości ocen jakościowych (użytkowych) lub zarówno cech użytkowych i hodowlanych. Metoda ta obowiązuje na fermach reprodukcyjnych i zarodowych, stanowiąc podstawę do uznania tych ferm. Selekcja zwierząt powinna być bezwzględnie prowadzona na każdej fermie, co leży w interesie przede wszystkim hodowcy. Ci z wieloletnim stażem i „okiem hodowlanym”, mogą ją wykonywać sami, wykorzystując dodatkowo wyniki przeprowadzonej oceny licencyjnej. 

Natomiast hodowcy z krótkim stażem hodowlanym, powinni korzystać z pomocy zootechników. Wybór metody selekcyjnej wiąże się w dużym stopniu z wielkością populacji na fermie oraz wartością utrzymywanych zwierząt. Przy małej liczebności osobników, hodowca często z konieczności musi stosować selekcję na jedną cechę. Konieczne jest wtedy dokonanie hierarchii ważności cech, które staną się przedmiotem eliminacji. Pracę selekcyjną powinno rozpocząć się od poprawy cechy „najgorszej”, w największym stopniu rzutującej na niską wartość zwierząt. 

Na fermach z dużą obsadą zwierząt można stosować metodę selekcji niezależnej. Stosunkowo większa liczba osobników umożliwia bowiem wybór do stada takich zwierząt, które charakteryzują się odpowiednim poziomem wybranych cech, zgodnie z kierunkiem ich doskonalenia. Pisząc o pracy selekcyjnej, która umożliwia prawidłowy wybór zwierząt do stada, należałoby zwrócić uwagę hodowców na sprawę zdrowotności zwierząt i wynikające z tego tytułu konsekwencje. 

Hodowcy, dążąc do podniesienia jakości zwierząt, dokonują zakupu materiału hodowlanego z innych ferm. Zakupione zwierzęta powinny charakteryzować się wysoką wartością hodowlaną i być lepsze, a w żadnym razie nie gorsze od własnych. Dokonując zakupu, zwracamy baczną uwagę na stan zdrowotny. W przypadku podejrzeń co do niewłaściwego stanu zdrowia, należy bezwzględnie zrezygnować z zakupu. 

Rafał Przybyła  Artykuł opracowany we współpracy ze specjalistami ze lšskiego Orodka Doradztwa Rolniczego w Częstochowie  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj