KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie

WYSZUKIWARKA

Nawożenie fosforem - dlaczego jest tak ważne?

Opublikowano 28.09.2019 r.
Fosfor jest to dość kapryśny składnik nawozowy i wcale nie tak łatwo skutecznie go zastosować. Obok azotu i potasu – to podstawowy składnik pokarmowy. Jego funkcje budulcowe i mnogość funkcji metabolicznych pozwalają stwierdzić, że nic co ważne w roślinie nie dzieje się bez udziału fosforu. Wymaga jednak wypracowania efektywnych technologii nawożenia, a to ze względu na skomplikowane oddziaływania na procesy życiowe roślin i nietypowe właściwości. 
 
Mała mobilność – oznacza słabe przemieszczanie się składnika w profilu glebowym. Nawóz fosforowy pozostawiony na powierzchni nie wnika do głębszych warstw. Wymusza to stosowanie przedsiewne i konieczność wymieszania z glebą. Tylko wtedy staje się dostępny dla systemu korzeniowego roślin i może zostać pobrany. 
 
Uleganie uwstecznianiu – to przejście z formy dostępnej w niedostępną dla roślin. Intensywność tego niekorzystnego procesu zależy od warunków glebowych, a szczególnie od pH gleby. Przy niskim (poniżej 5,5) – powstają sole żelaza, glinu i manganu, a przy wysokim (powyżej 7,0) sole wapnia. Proces uwsteczniania jest częściowo odwracalny. Warunkiem jest: doprowadzenie pH do optymalnego poziomu (5,6-6,8) i zapewnienie stałego dopływu materii organicznej  z nawozów organicznych i naturalnych.
Wpływ temperatury na dostępność – przy niskiej temperaturze dostępność jest zdecydowanie niższa. Zjawisko to często występuje w czasie chłodnej wiosny na plantacjach kukurydzy, gatunku bardzo wrażliwego na niedobory fosforu. Jeśli zasobność gleby w fosfor jest odpowiednia, pojawiające się objawy niedoboru są przemijające i zwykle znikają po kilku ciepłych dniach ze średnią dobową temperaturą na poziomie 12-15O C.
 
I. Zapotrzebowanie
 
Rośliny uprawne wykazują zróżnicowane zapotrzebowanie na fosfor. Szczególnie istotny jest on dla roślin, których plonem są nasiona, ziarna czy owoce. Duże pobranie jednostkowe (ilość P zakumulowanego w 1 tonie plonu głównego wraz z odpowiednią masą plonu ubocznego) wykazuje rzepak, mniejsze strączkowe i zboża, najmniejsze –  rośliny okopowe.
 

Roślina uprawna

Liczba kg P2O5 wyprowadzanych wraz z 1 t plonu

rzepak ozimy

30,0

groch

14,0

pszenica ozima

11,5

żyto ozime

11,0

kukurydza

10,0

koniczyna czerwona

6,0

siano łąkowe

5,0-7,0

ziemniak

1,5

burak cukrowy

1,0

 

II. Rodzaje nawozów
 
Nawozy fosforowe, ze względu na szybkość działania, dzieli się na grupy:
1) szybko działające – rozpuszczalne w wodzie superfosfaty (zmielone apatyty i fosforyty + kwas siarkowy), różniące się zawartością fosforu, formą i właściwościami
2) bardzo wolno działające i słabo rozpuszczalne w wodzie mączki fosforytowe; są to zmielone fosforyty bez obcych zanieczyszczeń. 
 
Tempo pobierania fosforu w sezonie wegetacyjnym nie jest równomierne. Dla tego składnika, co jest wyjątkiem, wyróżnia się dwie (dla roślin jarych) i trzy (dla roślin ozimych) odległe w czasie fazy krytyczne. Pierwsza – to okres budowy systemu korzeniowego i krzewienia się zbóż. Druga przypada na wiosenne ruszenie wegetacji roślin ozimych. Trzecia – to okres kwitnienia oraz tworzenia nasion i ziarniaków. W dwóch pierwszych fazach rośliny potrzebują łatwo dostępnych źródeł fosforu, natomiast w trzecim, ilościowo największym, o zaopatrzeniu decydują zasoby glebowe, czyli tzw. fosfor przyswajany. Prawidłowość ta dotyczy każdej rośliny uprawnej.
 

Nawóz

Zawartość fosforu [%]

Uwstecznianie

Stosowanie

Superfosfat pylisty pojedynczy

18

bardzo szybkie, szczególnie w glebach kwaśnych

i zasadowych

można stosować pogłównie

Superfosfat granulowany (prosty)

19

jw.

na gleby o odczynie słabo kwaśnym

Superfosfat granulowany potrójny

46

bardzo małe, gdyż przechodzący do roztworu glebowego fosfor jest szybko pobierany przez roślinę

pod rośliny mające małą zdolność pobierania fosforu, np. jęczmień, na glebach zimnych, ciężkich, zagęszczonych

Mączki fosforytowe

10-30

bardzo wolne, fosfor w małych ilościach przechodzi do roztworu glebowego, z którego jest szybko pobierany przez roślinę

przed siewem lub sadzeniem roślin o długim okresie rozwoju, np. ziemniaki; na łąki i pastwiska, szczególnie torfowe; dobrze reagują na ten nawóz: seradela, łubin żółty, gryka; wskazany na gleby kwaśne i bardzo kwaśne

 

III. Objawy niedoboru
Objawy niedoboru są specyficzne, a jednocześnie dobrze rozpoznawalne gołym okiem. Przede wszystkim należy ich szukać na starszych liściach w postaci fioletowych lub purpurowych przebarwień. Inne objawy to: strzelisty, sztywny pokrój rośliny, skrócone pędy i zamieranie bocznych pączków. Skutkiem niedożywienia tym składnikiem jest słabe krzewienie się zbóż, przerzedzenie łanu, ograniczone kwitnienie i zawiązywanie nasion. W skrajnym przypadku rośliny mogą ich w ogóle nie zawiązać.
 
IV. Systemy nawożenia
Prawidłowe – uwzględniają: zapotrzebowanie wszystkich roślin uprawianych w zmianowaniu (najlepiej 3-4-letnim), omówione wcześniej fazy krytyczne i aktualną zasobność gleby w przyswajalny fosfor. To ostatnie wymaga pobrania próbek glebowych i analizy laboratoryjnej. Wyniki badania wskażą konieczność bądź uzupełnienia rezerw w przypadku niedoboru fosforu, bądź redukcji nawożenia tym składnikiem. 
 
Warto zapamiętać:
1) rośliny uprawne we wczesnych fazach rozwojowych reagują na bieżące nawożenie fosforem, a w okresie realizacji plonu korzystają z zapasów glebowych fosforu
2) nawozy fosforowe wymagają dokładnego wymieszania z glebą
3) mączki fosforytowe i kostne stosuje się na gleby kwaśne
4) nawozów fosforowych nie należy mieszać z nawozami zawierającymi wapń; można natomiast stosować łącznie z nawozami potasowymi
5) najodpowiedniejszym terminem stosowania jest jesień (pod podorywkę lub orkę)
6) jeśli z jakiegoś powodu wystąpi potrzeba pogłównego zastosowania fosforu, to dobra rozpuszczalność fosforanu wapnia z superfosfatu prostego jest przesłanką do zastosowania tego nawozu, najlepiej w formie pylistej; prawidłowość ta dotyczy także nawożenia użytków zielonych.
 
 
 
Janina Długosz
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO