Jak skutecznie zwalczać różycę trzody chlewnej?

Jak rozpoznać różycę?

Różyca trzody chlewnej to choroba wywoływana przez bakterię włoskowca różycy Erysipelothrix rhusiopathiae. Atakuje też jagnięta i indyki. Rzadziej występuje u innych gatunków zwierząt np. gryzonie. Różyca może pojawić się u człowieka np. weterynarzy, hodowców, zootechników, pracowników obsługi. U świń różyca wywołuje miejscowe zmiany zapalne skóry, silną gorączkę, brak apetytu, kulawiznę. Po czerwono-purpurowych zmianach skórnych łatwo tę chorobę diagnozować. Bywa jednak, że objawów zewnętrznych długi czas brak lub są niejasne i niespecyficzne. Wtedy trudno właściwie zareagować, a różyca może niepostrzeżenie infekować całe stado. Różycę trzody chlewnej diagnozuje się na podstawie objawów klinicznych i odpowiedzi na leczenie. Widoczne są zmiany pośmiertne u padłych osobników (oznaki zapalenia stawów i zapalenia wsierdzia sercowego). Wykonywany jest również posiew bakteryjny na pobranych od nich narządach (szczególnie serca). U żywych świń z oznakami choroby robi się posiew bakteryjny krwi. Różycę trzody chlewnej trudniej jest zdiagnozować w jej postaci przewlekłej i przy objawach wyłącznie kulawizny. Występuje ona też w innych infekcjach (np. choroba Glassera, mykoplazmozy).

Prawdopodobieństwo wystąpienia różycy

Różyca to popularna choroba i ok. 30-50% świń zawiera jej bakterie w węzłach chłonnych. Kontakt z nią mają często już jako małe prosięta lub przy wprowadzaniu do stada. Przeciwciała matczyne co prawda chronią młode przed skutkami infekcji E. rhusiopathiae, lecz maksymalnie do 3 miesięcy. Zależy to od immunologii maciory, czyli szczepień i przejścia zakażenia. Wpływ ma również ilość siary pobranej w pierwszych dniach życia. Epidemiom różycy sprzyjają też różne czynniki stresogenne, m.in. zbytnie zagęszczenie, przegrzanie, transport. Odporność na tę chorobę zyskują za to osobniki ponad 3-letnie. Przebyły one wielokrotną ekspozycję na bakterie i miały jej przewlekłe epizody.

Różyca trzody chlewnej – przebieg choroby

• postać nadostra – początkowo nagłe padnięcia bez typowych objawów klinicznych. Na dużych fermach postać ta przebiega często niezauważona. Dopiero potem występuje wysoka temperatura, zmiany zabarwienia skóry, bolesne stawy, kulawizna. Zwierzęta często pokładają się i są niechętne do dotykania;

• postać ostra – nagłe objawy z gorączką ponad 42°C, apatią i przebarwieniami na skórze. Są to romboidalne obszary lekko uniesionej skóry, przebarwione od jasnoróżowych do ciemnopurpurowych. Są m.in. na tarczy ryjowej, końcówkach uszu, brzuchu, kończynach i ogonie. Świnie są niechętne do ruchu, nie jedzą, za to bardzo dużo piją. Kładą się w chłodnych miejscach. Zmiany na skórze to efekt stanu zapalnego naczyń krwionośnych. Podobne zmiany skórne wywołują też inne zakażenia np. salmonelloza, więc różycę trzeba diagnozować. Przy braku leczenia, zmiany skórne mogą przechodzić w objawy sinicy i martwicy z odpadającą skórą. Ciężarne maciory często mają poronienia. Jeśli jakaś świnia przeżyje, to zmiany skórne ulegają samoleczeniu;

• postać przewlekła – często po ok. 3 tyg. kończy postać ostrą, dając stany zapalne wsierdzia sercowego, kulawizny zapaleń stawów. Stawy są gorące, opuchnięte, wrażliwe na dotyk i zaczerwienione. Cechuje je mniejsza odporność na stres, słabość i niewydolność krążeniowa. Towarzyszą im nagłe upadki bez widocznych objawów lub opóźnione po zasinieniu skóry. Śmiertelność ogólnie jest jednak niska, za to spowolniony jest wzrost zwierząt i spada rentowność produkcji.

Zarażanie innych osobników

Zarażone świnie infekują inne za pomocą swoich wydzielin z nosa, śliny i kału. Dostają się one do pokarmu, wody, gleby i ściółki. Zarażają też przez uszkodzenia skórne. Bakterie różycy mnożą się głównie w migdałkach świń (element układu odpornościowego). W przeciągu 24 godz. przechodzą do krwi, jeśli organizm nie wystosuje reakcji obronnej odpowiedzi immunologicznej. We krwi bakterie uszkadzają śródbłonek naczyń, przedostają się do płynu stawowego i osiadają w stawach.

Różyca trzody chlewnej – leczenie

Bakteria różycy jest ogólnie oporna na leczenie. Stosuje się antybiotyki penicyliny. Skuteczne są jednak tylko przy wysokich dawkach i jedynie w ostrym przebiegu choroby. Inne leki to chemioterapeutyki i niesteroidowe leki przeciwzapalne w ostrym przebiegu choroby z bardzo wysoką gorączką. W postaci przewlekłej chore osobniki często trzeba brakować. To nie zwiększy kosztów wątpliwego leczenia i nie poszerzy infekcji.

Różyca trzody chlewnej – zapobieganie/profilaktyka

Aby zapobiegać różycy, należy zapewnić zwierzętom odpowiednie warunki higieniczno-środowiskowe, szczepienia. Stosować kwarantannę nowych sztuk w stadzie i brakować przewlekle chore. Lochy rozrodcze należy szczepić dwa razy w roku. Pojedyncza szczepionka chroni przez 6-12 miesięcy.