KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności

WYSZUKIWARKA

Jak dbać o równowagę kwasowo-zasadową organizmu?

Opublikowano 10.04.2018 r.
Organizm człowieka stara się utrzymać stałość środowiska zewnętrznego (np. stałość temperatury ciała), jak i stałość oddziaływania środowiska wewnętrznego, tj. utrzymania odpowiedniego odczynu kwasowo-zasadowego, czyli pH krwi i płynów tkankowych.   
 
Równowaga kwasowo-zasadowa – to stan, w którym zachowany jest odpowiedni stosunek kationów do anionów w płynach ustrojowych, warunkujący właściwe pH i prawidłowy przebieg procesów życiowych. Z lekcji chemii wiadomo, że pH – to skala kwasowości i zasadowości roztworów wodnych związków chemicznych i może zawierać się w przedziale od 0 do 14. Wartości poniżej 7 oznaczają odczyn kwaśny, natomiast powyżej 7 – odczyn zasadowy. Substancje o pH równym 7 mają odczyn obojętny. 
 
Wszystkie produkty przemiany materii oraz wchłonięte składniki pokarmowe krążące we krwi mają odczyn obojętny, kwaśny lub zasadowy. Wydawałoby się, że wobec tego krew powinna zmieniać swój odczyn w zależności od przewagi jakichś składników. Charakterystyczną cechą krwi jest jednak to, że jej pH waha się w bardzo wąskich granicach i praktycznie jest stałe – wynosi 7,35-7,45. Utrzymanie tego prawie obojętnego odczynu organizm zawdzięcza skomplikowanym mechanizmom, dzięki którym zachowana jest równowaga kwasowo-zasadowa. Lecz jest to możliwe, jeśli nie ma wyraźniej przewagi składników kwasowych lub zasadowych. Na przykład, w czasie przemian w organizmie mogą przeważać produkty kwasowe, m.in., kwas mlekowy powstający w mięśniach przy ciężkiej pracy lub kwasy powstające przy nieprawidłowym spalaniu tłuszczu.
 
Długotrwale zachwiana równowaga kwasowo-zasadowa może być groźna dla człowieka. Stan, w którym przesuwa się w stronę pH niższego, nazywa się kwasicą, a stan przeciwny określa się jako zasadowicę. Kwasica (nie należy mylić jej z zakwaszeniem) jest poważnym zaburzeniem wynikającym z nieprawidłowego działania mechanizmów regulacyjnych w ustroju, np. nerek czy płuc. Natomiast w przypadku zakwaszenia mechanizmy te funkcjonują sprawnie, dzięki czemu pH krwi utrzymuje się w normie, ale właśnie stany przewlekłe mogą doprowadzić do rozwoju kwasicy. 

Niebezpieczne zakwaszenie organizmu

Z krótkotrwałym zakwaszeniem organizm ludzki sobie radzi. Korzysta z własnych zapasów wapnia, sodu, potasu lub magnezu. Jeżeli jednak będzie to zbyt długo trwało, aby utrzymać równowagę kwasowo-zasadową, będzie korzystał ze zgromadzonych minerałów w ustroju, co spowoduje demineralizację tkanek. Skutkiem będzie nie tylko odwapnienie organizmu, lecz także mogą grozić choroby: wieńcowa, miażdżyca, wylewy, choroby wątroby, zmarszczki, problemy z włosami, cukrzyca, zmiany zwyrodnieniowe stawów oraz podatność komórek na zmiany nowotworowe. Nadmierne obciążenie nerek, które zmuszone są do ciągłego usuwania kwaśnych substancji z moczem, może doprowadzić do upośledzenia ich funkcji. 
 
Źródłem kwasów są reakcje zachodzące w organizmie. W wyniku przemian białek, tłuszczów i węglowodanów powstaje kwas węglowy, który w zdecydowanej większości jest usuwany w postaci dwutlenku węgla przez płuca. Zakwaszeniu sprzyja stres, brak ruchu, ale także nadmierna aktywność fizyczna, podczas której powstaje kwas mlekowy (gdy przemiana węglowodanów nie przebiega do końca).
 
Pożywienie również wpływa na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej. Produkty spożywcze zawierają różne składniki mineralne, które w czasie trawienia i przemian w organizmie człowieka mogą wykazywać działanie zakwaszające lub alkalizujące (odkwaszające). Większość produktów spożywczych ma jednak nadmiar składników zakwaszających. Do zaburzeń może doprowadzić, m.in., dieta zawierająca zbyt mało węglowodanów (przykładowo wysokobiałkowa), która sprzyja powstawaniu kwasów na skutek niecałkowitego spalania tłuszczu. Taka sama sytuacja ma miejsce podczas długotrwałego głodzenia się.
 
To, czy dany produkt zakwasza, czy odkwasza organizm, nie zależy od jego smaku, a od tego, jak zachowuje się w procesie przemiany materii.
 
Należy pamiętać, że nie chodzi tu o pH produktów, ale ich wpływ na pH krwi, tuż po ich strawieniu i przyswojeniu. I tak, na przykład: cytryna, chociaż jest kwaśna, działa zasadowo, natomiast słodki cukier zakwasza organizm.
 
Trzeba wiedzieć, że pierwiastki metaliczne, np.: wapń, potas, sód, żelazo, są składnikami zasadotwórczymi. Natomiast niemetale, takie jak: siarka, fosfor, chlor, są składnikami kwasotwórczymi – powstają z nich kwasy: siarkowy, fosforowy, solny. 
W zależności od zawartości tych pierwiastków w produkcie spożywczym można określić jego potencjalną zdolność do zakwaszania lub alkalizowania. 

Produkty zakwaszające

Do produktów zakwaszających należą przede wszystkim produkty zwierzęce: jaja, mięso, ryby oraz produkty zbożowe, gdyż zawierają dużo siarki i fosforu. Ponadto słodycze, sery i żywność przetworzona z dużą zawartością soli także zakwaszają organizm. Natomiast rośliny strączkowe, mimo że zawierają spore ilości białka, nie wykazują tak silnego działania zakwaszającego, jak nabiał czy mięso. Wynika to z odmiennego składu aminokwasowego. Białka roślinne są zwykle bogatszym źródłem glutaminy, wykorzystywanej do zneutralizowania jonów wodorowych. Silne właściwości kwasotwórcze wykazują twarde sery oraz ryby i mięso, czyli produkty wysokobiałkowe. Nieco mniejsze właściwości zakwaszające stwierdza się w przypadku przetworów zbożowych zarówno tych przetworzonych, jak i z pełnego ziarna. 

Produkty odkwaszające

Warzywa i owoce, choć często kwaśne, mają właściwości odkwaszające, bo przeważają w nich takie składniki, jak: wapń, potas, żelazo, z których powstają zasady. Kwaśny smak owoców spowodowany jest obecnością kwasów organicznych, które w wyniku spalania w organizmie wykazują działanie alkalizujące. Mleko, chociaż jest produktem zwierzęcym, ma właściwości odkwaszające ze względu na znaczną zawartość potasu i wapnia. Wpływ neutralny wykazują oleje roślinne oraz tłuszcze zwierzęce. 
 
Należy zawsze pamiętać o odpowiednim komponowaniu posiłków. Oto kilka przykładów prawidłowego łączenia produktów w celu zachowania równowagi kwasowo-zasadowej:
- 100 g ryżu oraz 100 gramów piersi kurczaka należy odkwasić, jedząc 200 g pomidorów oraz 200 g jabłek 
- 100 g makaronu i 100 g wołowiny połączyć ze 100 g buraków i 150 g pomidorów 
- 100 g płatków owsianych i 100 g jajek można odkwasić poprzez zjedzenie 200 g pomidorów oraz 150 g ogórków.
 
Dieta przeciętnego Polaka jest, niestety, mocno zakwaszająca. Podstawowe produkty w menu to: mięso, jaja, twarde sery oraz pieczywo. Jeżeli warzywa stanowią tylko mały dodatek, można doprowadzić do rozwoju przewlekłego zakwaszenia organizmu.
Odżywianie się dużą ilością mięsa może także spowodować zakwaszenie ustroju, dlatego dla utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej konieczne jest spożywanie warzyw i owoców.
 
Podczas intensywnej pracy fizycznej dochodzi do zakwaszenia organizmu kwasotwórczymi produktami przemiany materii, m.in., kwasem mlekowym. Dlatego osobom ciężko pracującym fizycznie należy podawać więcej produktów zasadotwórczych (alkalizujących). 

 

 

 
Irena Babczyńska
Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
 
 

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach realizuje na obszarach wiejskich województwa łódzkiego zadania z zakresu doradztwa rolniczego. Podstawowym zadaniem Ośrodka jest doradztwo rolnicze, obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mającego na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.

 

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO