KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

WYSZUKIWARKA

Uprawa soi jako źródło białka

Opublikowano 17.02.2018 r.
Soja jest uprawą pochodzącą z Azji Południowo-Wschodniej, która była znana już 2 800 lat p.n.e. w Chinach. Należała do świętych roślin, stanowiących podstawę wyżywienia ludzkości obok ryżu, pszenicy, jęczmienia, soczewicy i lnu. Wierzono, że gdyby wyginęły wszystkie zwierzęta i inne rośliny, ludzkość przetrwałaby bazując na ich uprawie. 

Do Europy trafiła w XVIII wieku, gdzie była uprawiana w ogrodach botanicznych. Na szerszą skalę, dla celów gospodarczych zaczęto ją uprawiać dopiero w połowie XIX wieku we Włoszech, Francji oraz w Niemczech i Austrii. To z Francji jej nasiona sprowadził do Ameryki Benjamin Franklin. Na preriach Ameryki Północnej znalazła dobre warunki do uprawy. Niebywały rozkwit tej uprawy nastąpił dopiero po II wojnie światowej i wiązał się z ogromnym zapotrzebowaniem na oleje roślinne i białko paszowe.

Soja - źródło białka

Soja zawiera około 20% tłuszczu, ale też ponad 40% białka. Wpasowała się w pokrycie nieustannie rosnącego zapotrzebowania na białko i tłuszcz do tego stopnia, że z USA jej ekspansja rozprzestrzeniła się na inne kraje Ameryki Południowej. Dziś soję uprawia się na areale ponad 100 mln ha, najwięcej w USA, Brazylii, Argentynie, Chinach i w Indiach (zdecydowana większość areału to soja genetycznie modyfikowana, ze wszczepionym genem odporności na nieselektywne herbicydy zawierające glifosat).

W Unii Europejskiej soję uprawia się, aby zmniejszyć uzależnienie od rosnącego importu śruty poekstrakcyjnej z Ameryki. W Polsce realizowany jest Program Rozwoju Produkcji Białka Roślinnego. Powierzchnia uprawy soi wzrosła z 300 ha w 2011 r. do 6 000 ha w 2013 r. Sprowadzamy około 2,5 mln ton poekstrakcyjnej śruty sojowej, która stanowi główne źródło wartościowego białka do  produkcji pasz dla wszystkich zwierząt. Jej ceny nieustannie rosną.

Odmiany soi

Odmiany soi, które są przedmiotem zainteresowania krajowych producentów rolnych, to odmiany wczesne, wyhodowane tradycyjnie, bez udziału techniki GMO, które mają krótki okres wegetacji (wysiewane są w trzeciej dekadzie kwietnia, dojrzewają na przełomie sierpnia i września), dobrze plonują, wyżej osadzają dolne strąki, są odporne na wyleganie i łatwiejsze w zbiorze kombajnowym.

W Krajowym Rejestrze odmian mamy zarejestrowane trzy odmiany ‒ zarejestrowaną jeszcze w 1992 r. odmianę Aldana ‒ polskiej Hodowli Roślin Strzelce, odmianę Augusta wyhodowaną przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu oraz Mavkę, odmianę ukraińską, oferowaną przez spółkę Hodowla Soi AgroYoumis Polska, która została zarejestrowana w 2013 r.

Ich najważniejsze cechy użytkowe zostały zamieszczone w tabeli, przedstawiającej wyniki badań COBORU.

 

Odmiana

plon nasion w dt/ha

zawartość w % s.m.

od siewu do dojrzałości technicznej dni

wysokość w cm

2014

2013

2012

białka

tłuszczu

roślin

osadzenia najniższych strąków

Aldana

29,7

27,1

29,8

32,4

25,6

118

81

10,5

Augusta

26,9

25,5

24,4

32,8

24,1

117

80

10,7

Mavka

32,1

30,5

30,1

31,9

26,9

124

90

12,3

Wymagania glebowe

Wymagania glebowe soi nie są wysokie, bowiem udaje się ona na większości gleb w Polsce za wyjątkiem gleb ciężkich, zlewnych oraz kwaśnych i bardzo lekkich, bardziej narażonych na  wiosenną suszę w  okresie kiełkowania, wschodów i kwitnienia. Pożądane jest, aby gleby były w dobrej kulturze, strukturalne, szybko nagrzewające się, bez tendencji do zaskorupienia, o pH zbliżonym do obojętnego. Soja kiełkuje epigeicznie, wyciągając liścienie na powierzchnię gleby i dlatego nie lubi gleb zbyt zwięzłych, mogących utrudnić dobre wschody, zwłaszcza gdy po zasiewie nastąpiłyby ulewne deszcze i  gleba zaskorupiła się. Bakterie brodawkowe, z którymi soja żyje w  symbiozie, znacznie gorzej rozwijają się w glebie zwięzłej niż w glebie przewiewnej. Soja nie lubi też gleb o dużej zawartości części organicznych. Gleby najbardziej odpowiednie do uprawy soi to te, które zaliczane są do kompleksu pszennego bardzo dobrego, dobrego i wadliwego, należące do klas bonitacyjnych II‒III b.
 
Soję uprawia się najczęściej po zbożach ozimych i jarych, kukurydzy, burakach i trawach wieloletnich. Niewskazana jest uprawa po innych roślinach strączkowych, wieloletnich roślinach motylkowatych, po roślinach kapustowatych i słoneczniku. W przypadku stosowania nawożenia organicznego, obornik powinien być stosowany 2‒3 lata wstecz. Uprawa gleby powinna być staranna i ukierunkowana na stworzenie jak najbardziej korzystnych warunków powietrzno-wodnych na okres siewu i późniejszej wegetacji. Jesienią, po  zbiorze zbóż należy wykonać pełny zestaw uprawek pożniwnych i orkę przedzimową na średnią głębokość. Na stanowiskach po kukurydzy wskazane jest użycie brony talerzowej i wykonanie głębszej orki.

Nawożenie

Soja nie ma wysokich potrzeb pokarmowych i na stanowiskach o  średniej zasobności w składniki pokarmowe fosfor i potas można polecić nawożenie w wysokości ‒ 50‒70 kg P2O5 (soja dobrze wykorzystuje trudno dostępny fosfor) oraz 80‒100 kg K2O, najlepiej pod orkę jesienią, a ostatecznie wczesną wiosną. W przypadku kwaśnej gleby konieczne jest też wapnowanie gleby. Na stanowiskach uboższych w magnez można polecić nawożenie magnezem w ilości 40‒60 kg MgO/ha np. siarczanem magnezu.
 
Nawożenie azotem nie jest konieczne, bo jak wskazują doświadczenia, soja lepiej plonuje bez nawożenia azotowego. W praktyce rolniczej obserwuje się stosowanie niewielkich dawek nawożenia startowego azotem, w  ilości 30‒60 kg N/ha, jednak dostępność azotu w glebie może spowolnić aktywność bakterii brodawkowych. Zamiast wniknąć do korzeni i stymulować rozwój brodawek i pobór azotu cząsteczkowego z powietrza i zaopatrywać roślinę w azot, bakterie odżywiają się dostępnym w glebie azotem i dopiero, gdy jego poziom się obniży, wnikają do korzeni i tworzą brodawki. Korzystne jest także dla wytwarzania bakterii brodawkowych, stosowanie nawozów mikroelementowych, zawierających molibden w ilości 100 g/ha, a po wschodach roślin dwukrotne nawożenie dolistne roślin soi nawozem zawierającym cynk, stymulującym syntezę aminokwasu tryptofanu, obecnego między innymi w białkach, ważnych w komunikowaniu się roślin z bakteriami brodawkowymi. Nie poleca się stosować w dokarmianiu soi nawozów zawierających miedź i mangan, z uwagi na ich bakteriobójcze działanie, na rozwijające się brodawki z bakteriami.
 
Uprawa w szerszych rzędach umożliwia stosowanie pielęgnacji mechanicznej opielaczami do ograniczania zachwaszczenia, np. w uprawach ekologicznych. Początkowo rozwój soi przebiega wolno i jest ona narażona na zachwaszczenie, zanim rośliny rozwiną się na tyle, że zaczną zacieniać międzyrzędzia. Dzięki obfitemu ulistnieniu wykazuje ona dużą konkurencyjność wobec chwastów. Do niedawna nie było zarejestrowanego żadnego herbicydu do odchwaszczania soi, ale w 2014 r. zarejestrowano herbicyd Sencor Liquid 600 SC zawierający metrybuzynę, do posiewnego stosowania w dawce 0,55 l/ha w ilości 200‒300 l wody, w celu ograniczenia głównie takich chwastów, jak: fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnoty, maruna bezwonna, przetacznik polny i przetacznik perski, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa i komosa biała. W średnim stopniu preparat ogranicza chwastnicę jednostronną i rdest powojowaty.
 
 
Podsumowując, uprawa soi jest ważna ze względu na zmianowanie oraz obiecująca patrząc na poziom uzyskiwanych plonów. Z zarejestrowanych odmian najlepiej plonowała w latach 2012‒2014 Mavka. Problemem jest zbiór w okresie jesiennym. Ostatni rok pokazał, że może to być czynnik decydujący o uprawie danego gatunku. Tej wiosny wielu rolników będzie rozważało co zasiać, warto, biorąc pod uwagę ryzyko, zastanowić się nad uprawą soi.

 

 

kontakt1.jpg
Janusz Wiśniewski
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.

 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

POWIĄZANE TEMATY:sojasoja białkouprawa soi
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO