Jak zmieniają się gospodarstwa?

Zmniejsza się liczba gospodarstw, ale nie rośnie ich średnia powierzchnia. Według ustaleń GUS, w 2016 roku w województwie kujawsko-pomorskim funkcjonowało 63 830 gospodarstw, czyli o prawie 1,3 tysiąca mniej niż w poprzednim badaniu. Od 2013 roku najbardziej zmalała liczba gospodarstw najmniejszych, z grupy obszarowej 1–2 ha i średnich 15–20 ha, natomiast największy procentowy wzrost nastąpił w grupach obszarowych 2–3 ha i 3–5 ha oraz wśród gospodarstw największych posiadających 100 i więcej hektarów.

Przeciętne gospodarstwo (licząc od jednego hektara, tak jak w systemie dopłat bezpośrednich) dysponowało powierzchnią 16,39 ha użytków rolnych, to jest o pięć arów mniej niż w 2013 roku. W zasobach gruntów rolnych, w szybkim tempie ubywa pastwisk i łąk. Łączny obszar trwałych użytków zielonych (TUZ) wchodzących w skład gospodarstw zmniejszył się w tym okresie o ponad 14,5 tys. hektarów. W wyniku ograniczenia ich powierzchni oraz powierzchni gruntów ugorowanych, obszaru upraw trwałych, a także lasów i gruntów leśnych, zwiększony został o udział gruntów pod zasiewami, które w 2016 roku stanowiły już 89% użytków rolnych, jakimi władały gospodarstwa w regionie.

Wśród głównych grup upraw dominują zboża, które zajmowały prawie 2/3 obsiewanej powierzchni – tylko nieco mniej w porównaniu ze stanem w 2013 roku, ale równocześnie mniej niż w innych województwach. Zmalała powierzchnia przeznaczana pod uprawy przemysłowe – głównie buraki cukrowe i rzepak (–14,2 tys. ha) oraz, w mniejszym stopniu, pod rośliny pastewne (–2,1 tys. ha). Przybyło natomiast pól z uprawą ziemniaków (+1,3 tys. ha) i upraw pozostałych, głównie warzyw (+14,1 tys. ha).

Nieco trudniej ocenić zmiany powierzchni z zasiewami roślin strączkowych, ponieważ w badaniu GUS z 2013 r. występowały jako strączkowe jadalne, a w 2016 r. jako strączkowe na nasiona. Niemniej, w dużym stopniu w następstwie dopłat i wymogów zazielenienia, powierzchnia przeznaczona pod zasiewy tej grupy roślin osiągnęła w województwie kujawsko-pomorskim ponad 19,1 tys. ha i była zbliżona do obszaru obsadzonego w 2016 r. ziemniakami. Liczba gospodarstw rolnych, w których uprawiano rośliny strączkowe zwiększyła się dziesięciokrotnie. Z badania struktury gospodarstw rolnych w 2016 r. wynika, że najbardziej rewolucyjne zmiany nastąpiły w grupie upraw „pozostałe”2. W 2013 roku rośliny z tej grupy występowały w prawie 28 tys. gospodarstw i zajmowały przeciętnie obszar 1,05 ha. W roku 2016 średnia powierzchnia wzrosła do 5,18 ha, a liczba gospodarstw zmalała o prawie 70%. 

W omawianym okresie nastąpiła dalsza koncentracja w chowie zwierząt i przyrost liczby gospodarstw bezinwentarzowych. O około 1/4 zmniejszyła się liczba stad świń i krów oraz drobiu kurzego. Jeszcze większy, bo wynoszący około 30%, był spadek liczby gospodarstw zajmujących się produkcją prosiąt, a mniejszy (–13%) ubytek gospodarstw ze stadami bydła. Przeciętna liczba zwierząt utrzymywanych w jednym gospodarstwie wyniosła w czerwcu 2016 roku prawie 25 sztuk w przypadku bydła, ponad 12 sztuk w odniesieniu do krów, 75 sztuk w stadzie świń i nieco ponad 8 sztuk w przypadku loch. Nawozy naturalne stosowano w co drugim gospodarstwie w województwie. Obornik wykorzystywano w 49% gospodarstw, gnojówkę w prawie 11%, a gnojowicę w 4,1%. Nawożenie mineralne potwierdzono w ponad 90% gospodarstw, przy czym były to najczęściej nawozy azotowe (84%) i wieloskładnikowe, które stosowało ponad 64% rolników. Około 14% kierujących gospodarstwami wykonało w 2016 roku zabieg wapnowania. Trzy lata wcześniej wapnowanie zostało przypisane tylko do około 10% gospodarstw. 

Rolników w regionie Kujaw wyróżnia na tle kraju młody wiek. Prawie 24% spośród osób kierujących gospodarstwami było w 2016 roku w wieku do 40 lat i tylko 6% w wieku powyżej 65 lat, podczas gdy analogiczne proporcje w Polsce wynosiły odpowiednio około 20% i prawie 12%. W odniesieniu do obu wskazanych grup wiekowych była to sytuacja najkorzystniejsza w kraju, tzn. w województwie kujawsko-pomorskim największy udział wśród gospodarujących miały osoby młode, a najmniejszy osoby w wieku emerytalnym. 

Innym wyróżnikiem jest struktura dochodów w gospodarstwach domowych rolników. Z badań budżetów rodzin z użytkownikiem gospodarstwa rolnego wynika, że w 2016 roku ponad 59% rodzin uzyskiwało przynajmniej połowę dochodu z gospodarstwa rolnego. Dla Polski wskaźnik ten ustalono na 34%. Niższy, chociaż rosnący jest udział rodzin rolniczych z głównym źródłem dochodu z pracy najemnej (19% w województwie i 32% w kraju) oraz z rent i emerytur (6% w województwie i 14% w kraju). Niższy niż w Polsce jest odsetek osób kierujących gospodarstwami, które nie posiadają wykształcenia rolniczego. Jednak sytuacja w tym względzie ulega pogorszeniu. W 2013 roku była to grupa stanowiąca 39% osób kierujących gospodarstwami rolnymi w województwie, a w 2016 roku prawie 41%. W okresie 2013–2016 o około 9,5% zmniejszyła się w gospodarstwach regionu liczba pracujących w gospodarstwach (w przeliczeniu na pełnozatrudnionych). W strukturze nakładów pracy w gospodarstwach indywidualnych szybko maleje udział współmałżonków i pozostałych członków rodziny, a rośnie wkład pracowników najemnych. W gospodarstwach osób prawnych poszerza się zakres usług wykonywanych przez pracowników kontraktowych i udział pracowników dorywczych. 

Tekst i fot. Waldemar Janiak Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj