RHD krok po kroku

Produkcję i przetwarzanie żywności, które odbywają się przy wykorzystaniu sprzętu i urządzeń gospodarstwa domowego w domowej kuchni umożliwiły przepisy Ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia sprzedaży żywności przez rolników (Dz.U. z 2016 r., poz. 1961), które wprowadziły definicję rolniczego handlu detalicznego. Obowiązują one w Polsce od 1 stycznia 2017 r. Rolniczy handel detaliczny ma swoje uwarunkowania również w przepisach europejskich, m.in. w art. 3 ust. 7 Rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U.UE.L.2002.31.1), gdzie określony został jako polegający na: 

• produkcji żywności zawierającej co najmniej jeden składnik pochodzący w całości z własnej uprawy, hodowli lub chowu podmiotu działającego na rynku spożywczym oraz
• zbywaniu takiej żywności konsumentowi finalnemu, o którym mowa w art. 3 ust. 18 rozporządzenia nr 178/2002, lub do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego 

Konsument finalny oznacza tu ostatecznego konsumenta środka spożywczego, który nie wykorzystuje żywności w ramach działalności przedsiębiorstwa spożywczego. Na przestrzeni ostatnich lat wprowadzono wiele ułatwień dla rolników zbywających żywność w ramach RHD, w tym w 2022 roku znowelizowano przepisy, znosząc całkowicie limity sprzedaży realizowanej na rzecz klienta detalicznego. Od tego czasu, jak mówi uaktualniona ustawa, mogą być one dokonywane w ilościach dostosowanych do potrzeb konsumentów. Oznacza to, że limity, które są zawarte w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 16 grudnia 2016 r. w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania (Dz.U. poz. 2159) dotyczą wyłącznie żywności dostarczanej do innych zakładów detalicznych. Od 4 lutego 2022 r. podniesiono też kwotę zwolnienia przedmiotowego z podatku dochodowego od osób fizycznych do 100 tys. zł (przed rokiem 2022 była to kwota 40 tys. zł). Zmiana ma zastosowanie do przychodów uzyskanych od 1 stycznia 2022 r.

Powyższe preferencje podatkowe oraz rozgraniczenie definicji sposobu przetwarzania przemysłowego od rolniczego handlu detalicznego dało zielone światło rolnikom chcącym sprzedawać żywność z gospodarstw, w tym przetworzoną w oparciu o kuchnię domową, np. pieczywo, przetwory, sery, wędliny czy soki.

W oparciu o Ustawę z 26 lipca 1991 r o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2021 r., poz. 1128, z późn. zm.), a także w związku ze zmianami tejże ustawy z 2022 roku, zwolnieniu podlegają przychody ze sprzedaży przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyłączeniem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, do kwoty 100.000 zł rocznie, przy czym m.in.: 

1. przerabianie produktów roślinnych i zwierzęcych i ich sprzedaż nie może się odbywać przy zatrudnieniu osób na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze (wyjątki – ubój zwierząt rzeźnych i obróbka poubojowa tych zwierząt, w tym również rozbiór, podział i klasyfikacja mięsa, przemiał zbóż, wytłoczenie oleju lub soku oraz sprzedaż podczas wystaw, festynów, targów) 
2. ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu, z wyłączeniem wody; za produkt roślinny pochodzący z własnej uprawy uważa się również mąkę, kaszę, płatki, otręby, oleje i soki wytworzone z surowców pochodzących z własnej uprawy 
3. prowadzona jest ewidencja sprzedaży żywności odrębnie za każdy rok podatkowy, która zawiera co najmniej: numer kolejnego wpisu, datę uzyskania przychodu, kwotę przychodu, przychód (narastająco) od początku roku oraz rodzaj i ilość przetworzonych produktów; dzienne przychody muszą być ewidencjonowane w dniu sprzedaży.

Obecnie do kwoty dochodu w RHD w wysokości 100.000 zł rolnik nie płaci podatku. Po przekroczeniu tej sumy zobowiązany jest do zgłoszenia w urzędzie skarbowym rejestracji sprzedaży i płacenia podatku w formie 2% ryczałtu, jeżeli w roku poprzedzającym rok podatkowy przychody nie przekraczały 250.000 euro. Wtedy rolnika RHD obowiązuje rozliczenie z urzędem skarbowym w postaci druku PIT-28 w roku kolejnym.

Rolniczy handel detaliczny podlega rejestracji: 

• 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności – wniosek o wpis zakładu do rejestru zakładów w formie pisemnej u powiatowego lekarza weterynarii w zakresie produktów pochodzenia zwierzęcego lub żywności zawierającej jednocześnie środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego i zwierzęcego (żywności złożonej) 
• 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności – wniosek o wpis zakładu do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej do Powiatowego Inspektoratu Sanitarnego w zakresie żywności pochodzenia niezwierzęcego, tj. roślinnego.

Wpis zakładu do rejestru nie podlega opłacie. 

Sprzedaż konsumentom końcowym w ramach RHD odbywa się:

• w miejscu produkcji 
• na targowisku, placach handlowych 
• z urządzeń ruchomych i tymczasowych 
• poprzez sklepy internetowe 
• poprzez automaty vendingowe. 

Sprzedaż do konsumenta finalnego nie jest ograniczona terytorialnie i można ją wykonywać na obszarze całego kraju. Natomiast sprzedaż do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego (sklepy, restauracje) odbywa się bez ograniczeń terytorialnych na obszarze całej Polski w zakresie produktów pochodzenia roślinnego i z ograniczeniem obszaru sprzedaży w zakresie żywności pochodzenia zwierzęcego i żywności złożonej. Ograniczenie to mówi, że rolnik może sprzedać produkty na obszarze województwa, w którym ma miejsce prowadzenie produkcji tej żywności w ramach RHD lub na obszarach powiatów lub miast stanowiących siedzibę wojewody lub sejmiku województwa, sąsiadujących z tym województwem. Nad jakością handlową żywności w ramach RHD czuwają wojewódzkie jednostki Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

W każdym miejscu zbywania żywności konsumentowi finalnemu w ramach rolniczego handlu detalicznego umieszcza się w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta:

1. napis „rolniczy handel detaliczny”
2. dane obejmujące: 

• imię i nazwisko albo nazwę i siedzibę podmiotu prowadzącego rolniczy handel detaliczny
• adres miejsca prowadzenia produkcji tej żywności 
• weterynaryjny numer identyfikacyjny podmiotu prowadzącego rolniczy handel detaliczny, o ile taki numer został nadany. 

Znakując środki spożywcze oferowane konsumentom w ramach RHD, należy uwzględnić informacje, takie jak: 

• nazwa żywności 
• wykaz składników, ze wskazaniem: składników powodujących alergie lub nietolerancję oraz procentowej zawartości najważniejszych składników 
• ilość netto żywności 
• data trwałości 
• wszelkie specjalne warunki przechowywania lub warunki użycia 
• imię i nazwisko oraz adres producenta 
• instrukcja użycia, w przypadku, gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione 
• numer partii produkcyjnej.

Dodatkowo należy podać informację o alergenach. W przypadku produktów sprzedawanych nie w opakowaniu powyższe informacje można podać, umieszczając je na tablicy w miejscu sprzedaży. 

W ramach prowadzonego RHD istnieje obowiązek prowadzenia i przechowywania dokumentacji umożliwiającej określenie ilości żywności zbywanej rocznie. Przechowuje się ją przez dwa lata, licząc od końca roku kalendarzowego, za który została sporządzona.

Ewidencja sprzedaży jako podstawowy dokument potwierdzający zbyt żywności powinna zawierać:

1. numer kolejnego wpisu 
2. datę zbycia żywności 
3. ilość i rodzaj zbytej żywności.

Przetwarzanie produktów roślinnych i zwierzęcych i ich sprzedaż w ramach RHD nie odbywa się przy zatrudnieniu osób na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze, z wyłączeniem: 

• uboju zwierząt rzeźnych i obróbki poubojowej tych zwierząt, w tym również: rozbioru, podziału i klasyfikacji mięsa 
• przemiału zbóż 
• wytłoczenia oleju lub soku 
• sprzedaży podczas wystaw, festynów, targów.

Rolnik może zlecić innemu rolnikowi sprzedaż żywności podczas targów, kiermaszów, jarmarków organizowanych w celu promowania żywności. Wtedy pośrednik prowadzący RHD, zbywający żywność wyprodukowaną przez inny podmiot prowadzący taki handel podczas wystawy, festynu, 
targu lub kiermaszu, prowadzi dokumentację umożliwiającą określenie ilości tak zbywanej żywności odrębnie dla każdego podmiotu.

Wymagania higieniczne

Rolnika prowadzącego sprzedaż w ramach rolniczego handlu detalicznego obowiązują podstawowe wymagnia w zakresie bezpieczeństwa żywności wprowadzanej do obrotu. Są to wymogi wprowadzone przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 852/2004 
w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.). Dla tego rodzaju produkcji – w warunkach kuchni domowej – przepisy te przewidują pewne odstępstwa. Rolniczy handel detaliczny owoców obowiązują wymogi określone w rozdziale III rozporządzenia, czyli uproszczone wymogi higieniczne, przy czym istnieje zasada ustalania wymagań dla każdego rodzaju produkcji z Powiatowym Inspektoratem Weterynarii lub z Powiatowym Inspektorem Sanitarnym indywidualnie odpowiednim dla siedziby rolnika RHD. 

Kuchnia (powierzchnia, wyposażenie) powinna być dostosowana do rodzaju i wielkości prowadzonej produkcji, tak aby zapewnić, że wszystkie operacje będą wykonywane w sposób higieniczny, minimalizujący ryzyko zanieczyszczenia. Przechowywanie żywności powinno zapewnić zachowanie łańcucha chłodniczego, jeśli jest to wymagane. 

W terenie nie brak przykładów na bardzo dobrze funkcjonujące gospodarstwa rolne z rolniczym handlem detalicznym, w tym specjalizujące się w produkcji serów z mleka koziego, krowiego, produkcji wędlin, przetworów czy też soków. Jest to również dobry sposób na dywersyfikację źródeł dochodów w gospodarstwie rolnym, gdzie część wytworzonej produkcji sprzedaje się w ramach RHD, a część jako produkcję podstawową. 

Rolnicy RHD dbają o wysoką jakość produktów wytworzonych w gospodarstwie, właściwe etykietowanie żywności i podkreślają tradycje w ich wytwarzaniu. Sama ich rejestracja na liście produktów tradycyjnych – prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwo i Rozwoju Wsi – może być potwierdzeniem tradycyjnej receptury lub sposobu wytwarzania żywności, a gospodarstwo posiadające wpis na listę 
ministerialną korzysta z możliwości promocyjnych w zakresie takich produktów. Każdorazowy udział w targach, kiermaszach czy też jarmarkach nakierowanych na promocję takich wyrobów przysparza nowych klientów. Przyznawane nagrody w ramach takich wydarzeń przez komisje oceniające smak, wygląd i jakość produktów dają niemałą satysfakcję rolnikom zajmującym się rolniczym handlem detalicznym. 

Strony gdzie można pobrać wzór wniosku o rejestrację RHD:
https://www.wetgiw.gov.pl/handel-eksport-import/rolniczy-
-handel-detaliczny
https://www.gov.pl/web/gis/rolniczy-handel-detaliczny
Pytania i odpowiedzi ustawodawcy:https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rolniczy-handel-detaliczny-informacje-podstawowe

Anna Walas Artykuł opublikowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj