Na opóźniony siew – przewódki

Przewódki to odmiany zbóż jarych (pszenica, pszenżyto, żyto), które zawierają gen zimotrwałości pozwalający im przetrwać niekorzystne warunki atmosferyczne, jakie panują w okresie zimy. W procesie hodowli odmiany przewódkowe najczęściej uzyskuje się w wyniku krzyżowania form jarych z ozimymi. 

Plonują one na ogół lepiej w porównaniu ze zbożami wysiewanymi wiosną, ponieważ mają szansę lepiej się rozkrzewić i wykorzystać zapasy wody, które pochodzą z zimowych opadów.Potwierdzają to badania prowadzone w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowym 
Instytucie Badawczym, w których pszenica jara wysiewana jesienią plonowała wyżej w porównaniu z siewem wykonanym wiosną. Uprawa przewódek jest łatwiejsza (bezpieczniejsza) w tych regionach kraju, gdzie zimy są łagodniejsze, czyli głównie w województwach zachodnich, które też częściej – niż te wschodnie – borykają się z klęskami suszy. Większe ryzyko ich uprawy występuje na wschodzie Polski, gdzie zimy są zazwyczaj ostrzejsze.

Wyższość siewu przewódek, w stosunku do jarych wysiewanych dopiero na wiosnę – jak już wspomniano – polega przede wszystkim na możliwości korzystania przez rośliny z wody zgromadzonej w czasie zimy i rozwoju silniejszego systemu korzeniowego, co umożliwia im lepsze pobieranie wody i składników pokarmowych, a w efekcie wytworzenie większej liczby pędów kłosonośnych i kłosów. Przy suszach, które często występują w maju i czerwcu, przewódki są znacznie lepiej do nich przygotowane. Poza tym dojrzałość do zbioru osiągają wcześniej niż gatunki jare wysiewane wiosną, zwalniając szybko stanowisko, np. pod rzepak. Jest to ważne przy dużych areałach ich uprawy wraz z oziminami, ponieważ daje możliwość lepszej organizacji zbiorów i dobrego wykorzystania sprzętu. Późnojesienne siewy przewódek pozwalają rozładować spiętrzenie prac polowych na wiosnę i dotrzymać optymalnych terminów agrotechnicznych uprawy i siewu zbóż jarych.

Zagrożeniem dla przewódek, podobnie jak i dla ozimin, są duże mrozy oraz bezśnieżne zimy. Warunkiem ich przezimowania jest osiągnięcie przez rośliny przed zimą maksymalnie fazy szpilkowania. Dysponują one wówczas dużą ilością cukrów prostych, powstających z rozkładu materiałów zapasowych zgromadzonych w ziarniakach. Dzięki temu kiełkujące nasiona przewódek mogą dobrze przezimować. Bardziej zaawansowany rozwój roślin niesie ze sobą wyższe ryzyko wymarznięcia.

Zdarza się, że na zasianej zbyt późno plantacji ziarniaki pobierają wodę i pęcznieją, ale kiedy przychodzi silny mróz, zawierają jeszcze zbyt małą ilość cukrów prostych, ponieważ okrywa ziarniaka jest nadal nienaruszona. Niemniej plantacji takiej nie należy likwidować, bo rośliny zasilone wiosną azotem są w stanie poprawić swoją kondycję i ruszyć z wegetacją dużo szybciej niż wysiane wiosną zboża jare.

Przewódki mogą dawać całkiem niezłe plony, ale niekiedy pojawia się problem z jakością ziarna. Można to tłumaczyć różnym terminem przechodzenia kolejnych faz wzrostu przez rośliny z siewów jesiennych i wiosennych, co ma duże znaczenie wówczas, gdy dotyczy to faz, w których determinowana jest jakość ziarna. Z obserwacji prowadzonych w IUNG-PIB wynika, że proces dojrzewania ziarniaków, mający podstawowe znaczenie w kształtowaniu jakości, może być w przypadku jesiennego siewu jarych przyspieszony o jeden tydzień, a nawet i więcej. Nie należy przyspieszać siewu przewódek, gdyż powoduje to nadmierny rozwój roślin przed zimą i zwiększa ich podatność na wymarzanie. Można je wysiewać późną jesienią, a jeżeli warunki pozwolą na uprawę pola, także zimą, ponieważ nie wymagają tak długiego okresu jarowizacji 
jak formy ozime i wykazują większą tolerancję na długość dnia.

Materiał siewny musi być bezwzględnie zaprawiony, a norma wysiewu zwiększona o 10-15% w stosunku do wiosennej, ponieważ późny termin siewu może pogorszyć kiełkowanie z powodu panującej niskiej temperatury gleby lub jej nadmiernego uwilgotnienia i mogą wystąpić problemy z odpowiednią obsadą roślin. 

Podnosi to koszt materiału siewnego, który jednak często rekompensowany jest przez wyższy plon ziarna. Głębokość siewu, zabiegi ochronne i nawożenie przewódek należy zachować na poziomie zbóż ozimych. Trzeba tylko uwzględniać fakt, że przeniesienie siewu odmiany jarej na jesień skutkuje zwiększeniem niebezpieczeństwa dużego nasilenia chorób podstawy źdźbła i korzeni. Ponadto przewódki wymagają ochrony przed chwastami typowymi dla form zbóż ozimych. 

Szybszy rozwój przewódek na wiosnę wymaga też podania roślinom pierwszej dawki azotu, najlepiej w postaci szybko działającej saletry amonowej. Mimo wszystko odsetek materiału siewnego nabywanego do siewu przewódkowego jest wciąż niewielki. Rolnicy nadal preferują wysiew ozimych form zbóż, nawet w bardzo późnych terminach jesiennych. Należy również wspomnieć o nowej normie GAEC 6 w ramach warunkowości, która nakłada na każde gospodarstwo rolne obowiązek utrzymania 80% powierzchni gruntów ornych pod okrywą zimową (zboża ozime, międzyplony ozime i pozostawione ściernisko). W momencie planowania zasiewów pod kątem spełnienia normy GAEC 6 uprawa przewódek może być ciekawym rozwiązaniem.

Hubert Sierant Artykuł opublikowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj