Skrzyp polny – zwalczać czy zbierać?

Jest to gatunek z rodziny skrzypowatych, a jego inne używane nazwy to: strzębka, chwoszcz, krzemiówka, przęstka lub jodełka. Nazwa jego wzięła się stąd, że przy pocieraniu lub wyginaniu łodygi, wydaje charakterystyczny, skrzypiący odgłos, spowodowany obecnością w jego tkankach krzemionki.

Skrzyp polny jest z jednej strony zwyczajnym chwastem, a z drugiej drogocenną rośliną leczniczą, wykorzystywaną w ziołolecznictwie od zarania dziejów. Znali go już starożytni Grecy i Rzymianie. Pedanios Dioskurydes nazwał go w swojej księdze medycznej słowem hippouris. Nazwę equisetum nadał mu pisarz, historyk i botanik z Rzymu – Pliniusz Starszy.

Możemy go spotkać w ogrodach oraz na łąkach, polach i nieużytkach. Szczególnie chętnie zasiedla tereny wilgotne, a nawet podmokłe oraz piaszczysto-gliniaste gleby, wykazujące kwaśny odczyn pH. Z tego względu uznawany on jest za typowy wskaźnik gleb kwaśnych i zakwaszonych. Skrzyp polny jest rośliną wieloletnią o bardzo charakterystycznym wyglądzie zewnętrznym i uważany jest przez wielu za tzw. „żywą skamielinę”. Z reguły dorasta do 40–50 cm. Jest on bardzo cenioną rośliną przez zielarzy ze względu na wiele swoistych właściwości, a jego zastosowanie jest szeroko opisywane w literaturze. Przypisuje mu się wiele zastosowań w medycynie czy kosmetyce. Wśród najpopularniejszych przypisywanych skrzypowi polnemu działań wymienia się właściwości: moczopędne, przeciwkrwotoczne, ściągające, gojące, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, pobudzające przemianę materii, przeciwreumatyczne, krwiotwórcze, odtruwające.

Napary lub odwary podawane najczęściej w formie doustnej lub w postaci okładów wykorzystuje się głównie w leczeniu lub wspomaganiu procesów rekonwalescencji w takich schorzeniach, jak:

• wspomaganie leczenia schorzeń układu moczowego oraz chorób nerek. Odwar ze skrzypu zwiększa objętość wydalanego moczu, usuwa nadmiar moczanów oraz działa rozkurczowo na drogi żółciowe i moczowe, stąd często stosuje się go również w skazie moczanowej czy kamicy moczowej; 
• jako środek uspokajający oraz przeciwdrgawkowy – wysoka zawartość flawonoidu izokwercytyny powoduje, że skrzyp leczniczy przedłuża sen, działa wyciszająco i uspokajająco oraz zmniejsza częstotliwość występowania drgawek; 
• jako środek hamujący krwawienia – poleca się go do stosowania kobietom borykającym się z obfitymi miesiączkami oraz osobom z krwawiącymi żylakami odbytu, owrzodzeniami okrężnicy, a także cierpiącymi na wrzody żołądka i dwunastnicy. Zalecany jest również przy krwawieniach z nosa i płuc; 
• jako środek na różnorodne uszkodzenia skóry – ziele skrzypu polnego można stosować w leczeniu uszkodzeń skóry, oparzeń oraz w stanach zapalnych skóry. Okłady ze skrzypu przynoszą ulgę w wielu chorobach skóry. Roślinę tę można stosować m.in. w łuszczycy oraz jako płukankę w stanach zapalnych jamy ustnej; 
• jako środek do pielęgnacji włosów, skóry i paznokci – wysoka zawartość krzemu w skrzypie została wykorzystana do produkcji różnorodnych kosmetyków oraz suplementów, mających na celu zahamowanie starzenia się skóry oraz poprawę stanu włosów i paznokci;
• jako środek zmniejszający potliwość stóp – stosowanie skrzypu polnego powoduje zahamowanie pocenia, w ten sposób, że nadmiar potu zamiast wydostawać się przez skórę zostaje wydalony wraz z moczem; 
• jako środek obniżający ciśnienie krwi i zapobiegający miażdżycy;
• stosowany na nerwobóle oraz bóle artretyczne;
• wspiera walkę z chorobą zwyrodnienia stawów;
• poprawia stan tkanki łącznej i kości;
• usprawnia działanie wątroby, a także działa odtruwająco na organizm;
• uzupełnia niedobór mikroelementów w organiźmie.

Skrzyp polny jest także wartościowym zielem, wykorzystywanym do przygotowywania różnego rodzaju preparatów ogrodniczych. W postaci gnojówki lub wyciągu, znakomicie nadaje się do użyźniania gleby i wzmacniania roślin, natomiast pod postacią wywaru ma zastosowanie jako środek zwalczający choroby grzybowe, np. mączniaki, rdze, kędzierzawość liści brzoskwini. Z kolei fermentująca gnojówka ze skrzypu to doskonały środek do zwalczania przędziorków, tarczników i mszyc.

Przez ogrodników skrzyp polny traktowany jest jako pospolity i bardzo uciążliwy chwast ogrodowy, ma niesamowitą zdolność do rozrastania się nawet w niesprzyjających warunkach. Ale może zamiast zwalczać, lepiej zacząć go zbierać?