Zachowanie tradycyjnego krajobrazu rolniczego wsi

Stanowiły przestrzeń półprywatną – przeznaczoną do odpoczynku i spotkań. W ogrodach wiejskich zaczęły się pojawiać rośliny obcego pochodzenia. Ogródek przyokienny to umieszczona wzdłuż ściany domu wąska rabata z krzewami, kwiatami i ziołami. Charakterystyczne kompozycje kwiatów i ziół z przedogródków i rabat przyokiennych były przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Ogrody wiejskie miały duże znaczenie w życiu wsi

Przedpłocia, przedogródki, ogrody wiejskie niegdyś stanowiły ważne elementy każdego gospodarstwa. Były ozdobą i wizytówką domu – z nich można było wyczytać informacje o gospodarzach, ich statusie i zamożności. Były miejscem spotkań, odpoczynku, a przede wszystkim skarbnicą leków, przypraw, roślin barwierskich, naturalnych repelentów i roślin chroniących domostwo – o znaczeniu obrzędowym i magicznym.

Ogrody wiejskie dzisiaj

Coraz częściej zanikają lub przybierają formy ogrodów miejskich – zaczyna dominować trawnik, a byliny, rośliny jednoroczne i dwuletnie zastępują zimozielone krzewy. Zanikają sady owocowe z charakterystycznymi starymi odmianami drzew, brak drzew opiekunów, gaików. Zanika tradycja korzystania z ziół przyprawowych i ich uprawy w ogrodach. Następuje rezygnowanie z ogrodu na rzecz łatwego w pielęgnacji trawnika. Domy wiejskie nie mają tła podkreślającego ich wyjątkowość. Przedogródki są tak samo ważne jak kiedyś, choć z innych względów – zmniejszyła się ich funkcja użytkowa, obrzędowa i informacyjna. Na pierwszy plan wysunęła się funkcja dekoracyjna (przede wszystkim ozdoba domu), kulturowa (dziedzictwo) i przyrodnicza (ostoje różnorodności biologicznej).
Ogrody wiejskie
Wprowadzenie do ogrodu „tradycyjnych” gatunków roślin i stosowanie dawnych zasad w planowaniu rabat w połączeniu z nowymi trendami i właściwie nieograniczonym dostępem do ciekawych odmian, to podstawa idealnego ogrodu – ozdobnego, użytecznego, bioróżnorodnego i łatwego w utrzymaniu.

Ogródki wiejskie są bardzo różnorodne, ale łączy je kilka wspólnych cech: prostota i użyteczność, wielopiętrowość rabat, śmiałe zestawienia kolorystyczne, różnorodność roślin, typowe gatunki roślin związane z krajobrazem wiejskim.

Czym się kierować przy zakładaniu ogrodu wiejskiego?

Przy wyborze roślin można kierować się barwami kwiatów i zaprojektować rabatę w wiodących kolorach, kierować się użytecznością i stworzyć kwietny raj dla zapylaczy lub wybrać rośliny, które lubią ptaki. Można też zaplanować rabatę ozdobno-użytkową włączając do kompozycji dekoracyjne warzywa i zioła. Można wymieszać wszystkie powyższe pomysły i funkcje, powstanie wtedy idealny ogród wiejski – bogaty, bioróżnorodny, wielofunkcyjny. Taki ogród musi być widać, słychać i czuć! Na początek wystarczy kilka roślin, które będą podstawą rabaty i wystarczająco ją ozdobią. Warto opierać się na gatunkach występujących lokalnie. Przetrwały w ogrodach sąsiadów, często zapomniane, wyrosną i u nas. Dobrze mieć czas, żeby cieszyć się ogrodem, a utrzymanie niektórych roślin jest pracochłonne – dobierajmy te samodzielne. W następnym roku uzupełniamy kompozycję przemyślanymi gatunkami.  

Sadzenie różnych form roślin (krzewów, bylin, roślin dwuletnich i jednorocznych) przedłuży życie rabaty i zapewni ozdobę o każdej porze roku. Warto też spojrzeć na rośliny pod kątem funkcji, które mogą pełnić w ogrodzie. Dzięki wykorzystaniu różnych form roślin zapewnimy efekt bujności rabaty. Przy pomocy roślin jednorocznych możemy też w łatwy sposób odświeżyć rabatę – zmienić wiodące kolory, rozjaśnić kompozycję lub nadać jej „dzikości”. Urok wiejskich ogrodów polega na prostocie. Zestawienie nawet niewielu gatunków może zachwycać bardziej niż przepych bogatych kompozycji. Zaczynamy wtedy przyglądać się roślinom, sprawdzamy czy pachną, zwracamy uwagę na kolory, wyjątkowość kwiatów, na owady, które się przy nich uwijają. Dodatkowa zaleta prostej kompozycji to łatwość utrzymania rabaty. 

Rabata motylowa 

Polecane gatunki to: rozchodnik okazały – wysokość do 50 cm, kwiaty różowe, ciemnoróżowe, kwitnie do jesieni, bylina. Rezeda wonna – wysokość do 50 cm, kwiaty białe, niepozorne, kwitnie do jesieni, roślina jednoroczna. Kosmos pierzasty – wysokość do 50 cm, kwiaty różowe, ciemnoróżowe, kwitnie do późnego lata, roślina jednoroczna. Liatra – wysokość do 50 cm, kwiaty różowe, kwitnie do jesieni, bylina. Perowskia łobodolistna (szałwia rosyjska) – wysokość do 50 cm, kwiaty ciemnoniebieskie, kwitnie latem, półkrzew. 

Każdy kto ma nawet niewielki ogród, chciałby w nim mieć okazałe oraz przyjemnie pachnące rośliny. Z pewnością można tutaj postawić na „motyli krzew”, fachowo zwany budleją Dawida (Buddleja Davidii), dawniej nazywana omżynem. To bardzo atrakcyjny krzew liściasty należący do rodziny budlejowatych (Buddlejaceae). Swoją nazwę gatunkową (Davidii) zyskał na cześć francuskiego misjonarza i botanika P. A. Davida. Budleja to roślina, która szybko się rozrasta i tworzy latem spektakularne wiechowate kwiatostany. Kwiaty budlei przyjemnie pachną, a ponieważ są także miododajne to przyciągają liczne motyle, pszczoły oraz inne owady, dzięki którym ogród nabiera dodatkowych barw. Budleja w swojej ojczyźnie – południowych Chinach, dorasta do 5 m wysokości, a w Polsce z uwagi na niepełną mrozoodporność dorasta zaledwie do 2,5–3 m. Ma długi okres wegetacyjny, dlatego pędy rosną aż do mrozów, potem w zimie w różnym stopniu przemarzają. Ten krzew ozdobny zadomowił się w Europie na dobre i zyskał spore grono miłośników. Budleja Dawida jest także wykorzystywana do nasadzeń miejskich, gdyż jest bardzo odporna na suszę oraz zanieczyszczenie powietrza. Z pewnością warto dowiedzieć się o niej nieco więcej, bo być może jest to roślina, która odmieni oblicze naszego przydomowego ogródka.

Rabata podniesiona

Do budowy rabat podniesionych można wykorzystać różne materiały: drewno, stare cegły, betonowy krąg, palety. Na dnie „skrzyni” można umieścić siatkę przeciw gryzoniom. Wypełnienie mogą stanowić pocięte gałęzie (np. po przycinaniu żywopłotu, drzew), liście, skoszona trawa itd., na koniec ziemia z kompostem. Rabaty podniesione mogą być – wysokie lub niskie, praca jest wtedy wygodniejsza i jest mniej pielenia. Jeżeli mamy słabą ziemię możemy je wypełnić lepszą ziemią i kompostem. Wiosną mogą służyć za inspekt (przykrywamy go od góry ramą ze szkłem lub folią). Mieści się w nich więcej roślin i zapewniają skuteczniejsze podlewanie.